۴-۷-۱- برنامه‌های کنترل و پیشگیری ثالث مشکلات اجتماعی گروه‌های آسیب‌دیده اجتماعی و بازتوانی آنها۱۴۵
۴-۷-۱-۱- طرح اول. ۱۴۵
۴-۷-۱-۱-۱- خدمات ارائه شده توسط همیاران سلامت روانی و اجتماعی سازمان بهزیستی کشور. ۱۴۶
۴-۷-۱-۱-۲- نقش سلامت روان در ظهور رفتارهای پرخطر. ۱۴۶
۴-۷-۱-۲- طرح دوم. ۱۴۷
۴-۷-۱-۲-۱- طرح دادگاه مدار برای معتادان ۱۴۸
۴-۷-۱-۲-۲- ترک اعتیاد به روش بستری. ۱۴۸
۴-۷-۱-۲-۳- ترک اعتیاد به روش اجتماع درمان مدار. ۱۴۹
نتیجه و پیشنهادات ۱۵۰
نتیجه. ۱۵۱
پیشنهادات. ۱۵۳
پیشنهاد به وزارت رفاه تأمین اجتماعی ۱۵۴
قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی ۱۵۵
منابع و مآخذ ۱۷۵
الف: کتب فارسی ۱۷۵
ب: مقالات. ۱۷۶
ج: قوانین ۱۷۷
Abstract.
چکیده:
پایان‌نامه حاضر به بررسی ضرورت توجه سایر حوزه‌های مؤثر در پیشگیری از وقوع جرم در تعامل با قوه قضائیه می‌پردازد. یکی از این حوزه‌ها توجه به نقش وزارت رفاه و تأمین اجتماعی در پیشگیری از وقوع جرم می‌باشد. محور قرار دادن برنامه‌ها و طرح‌هایی که وزارت رفاه و تأمین اجتماعی به موجب قوانین و آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها به منظور پیشگیری از بزهکاری انجام می‌دهند و نیز پاسخ‌گویی به این سؤالات که این وزارتخانه چگونه و با الهام از کدام مدل پیشگیری در امر پیشگیری از بزهکاری نقش ایفا می نماید و دیگر اینکه وزارت رفاه در راستای پیشگیری از بزهکاری زنان و کودکان و طلاق و اعتیاد چه برنامه‌ها تدوین و ارائه می کند از جمله اهدافی است که پایان‌نامه مذکور در راستای پاسخ به آنها تدوین شده با توجه به اینکه ماهیت تحقیق توصیفی- تحلیلی می‌باشد برای جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز، از روش میدانی و کتابخانه‌ای استفاده شده است.
با بررسی قوانین و آیین‌نامه که تشریح کننده فعالیتهای وزارت رفاه و تأمین اجتماعی می‌باشد این نتیجه حاصل گردید که این وزارتخانه در رهگذر برنامه‌های راهبردی خود و با رویکرد حمایتی، اصلاحی و با الهام پیشگیری سه مرحله‌ای (اولیه- ثانویه- ثالث) بلندمدت و کوتاه مدت و پیشگیری اجتماعی درصدد پیشگیری از بزهکاری می‌باشند. این وزارتخانه در راستای فعالیتهای خویش در پی آن است که در مرحله اول افراد جامعه در دام علل و عوامل بزهکاری گرفتار نشوند و در مرحله دوم یعنی بعد از گرفتار شدن در دام علل و عوامل بزهکاری و انحراف با ارائه خدمات تخصصی درصدد رفع علل و عوامل مذکور برآید.
و در مرحله سوم یعنی بعد از ارتکاب بزه و منحرف شدن افراد جامعه، با ارائه فعالیتهای خویش سعی در جلوگیری از تکرار بزهکاری دارد.
مقدمه:
برنامه‌ریزی برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و جرایم از وظایف حاکمیت‌ها می‌باشد تا با اتخاذ تدابیر مناسب و تدوین برنامه‌های کاربردی بستر لازم را برای ارتقاء سلامت اجتماعی مردم و جامعه فراهم کنند. در این راستا جوامعی موفق خواهند بود که از تمام ظرفیت‌های موجود در جامعه بهره بگیرند. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده، نیستو نخواهد بود. گرچه در ایران در حوزه پیشگیری از وقوع جرم عمدتاً برخوردهای قهری محور مداخلات بوده است اما نتایج حاصل از آن زیاد رضایت‌بخش نبوده که افزایش پرونده‌های قضایی افزایش تعداد زندان و غیره موید نکته فوق می باشد عمدتاً پیشگیری‌های قضایی و انتظامی بوده و همچنین پیشگیری‌های وضعی در زمینه پیشگیری از وقوع جرم مدنظر بوده که آنها هم از فراگیری و جامعیت لازم و اثرگذاری برخوردار نبودند که با توجه به ماهیت موضوعات اجتماعی نباید انتظار هم داشت که در برخوردهای قضایی- انتظامی در این زمینه اثرگذاری پایدار و مستمر داشته باشد، بعنوان مثال: در ابتدای بعد از انقلاب اسلامی ایران افراد معتاد مواد مخدر اعدام می‌شدند، سؤال این است که آیا تعداد معتاد کمتر شده است؟ آیا سن معتادین بالا رفته است؟ آیا طرحهای متعددی از قبیل: والعادیات و غیره که که اجرا شده است توانسته در این زمینه تأثیر پایدار و ماندگار داشته باشد قابل ذکر است که با پیچیده‌تر شدن روابط مهاجرت بی‌رویه به شهرهای بزرگ تنوع و فراوانی آسیب‌های اجتماعی را به همراه داشته است. با توجه به آمار مراجعین به مراکز مشاوره و آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، میانگین سنی این گروه ها دچار آسیب از اواخر دهه سوم زندگی به اوایل دوره جوانی کاهش یافته است. دورانی که هرفرد با بحران هویت مواجه شده و بیش از هر زمان دیگر آمادگی برای ابتلا به رفتارهای انحرافی را دارد فقدان برنامه و سیاست هماهنگ در زمینه آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی، زمینه های مستعد برای افزایش شیوع و بروز مشکلات اجتماعی به دلیل جمعیت جوان کشور، و وجود پدیده‌های اجتماعی مهمی همچون مهاجرت فزاینده و شهرنشینی، گسترش مناطق حاشیه‌نشین و آمار روز افزون مشکلات اجتماعی مثل اعتیاد، جرم خشونت از دلایل مهمی هستند که بازنگری جدی در برنامه‌های ناکارآمد گذشته و اصلاح دیدگاهی و رویکردها نسبت به مسایل اجتماعی و ارتقای فعالیت هماهنگ دستگاه ها را اجتناب ناپذیر می کند. به همین دلیل نباید از سایر ظرفیت‌ها و جنبه‌های پیشگیری از وقوع جرم غفلت کرد که از مهمترین آنها می‌توان به پیشگیری اجتماعی اشاره و توجه کرد که بدون شک با توجه به ماهیت اجتماعی موضوعات اجتماعی تقویت این جنبه می‌تواند بسیار مؤثر باشد. البته این پایان‌نامه به معنای این نیست که سایر جنبه‌ها نباید مدنظر باشند که منظور این است که اولین و آخرین اقدامات در این زمینه نباید صرفاً انتظامی و قضایی باشد.
در این اثر تلاش بر این بوده است که به توضیح و تحلیل یکی از وظایف وزارت رفاه و تأمین اجتماعی بر اساس اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، در چارچوب سند چشم‌انداز توسعه به ویژه ماده ۹۷ و همچنین مواد ۱، ۴، ۵، ۶، ۸، ۹، ۱۵، ۱۶ قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی که زمینه‌سازی برای تحقق اصول فراگیری، جامعیت، بسط پوشش بیمه، حمایتی و امدادی کشور و ایجاد هماهنگی و برنامه‌های اجرای قلمروهای سه‌گانه نظام جامع تأمین اجتماعی پرداخته و همچنین به بررسی شرایط موجود وزارت رفاه و تأمین اجتماعی و برنامه راهبردی تهیه شده شامل: مأموریت، چشمه انداز، شاخص تحقق آن، ارزشها، ذینفعان موضوعات استراتژیک و توصیف اهداف میان مدت و راهبردهای دین اهداف و اینکه در آینده می‌خواهد به چه نقطه برسد و راهبردهای مناسب در جهت رسیدن به این دورنما و سازمانها و نهادهایی که در حوزه رفاه و تأمین اجتماعی فعالیت می‌کنند پرداخته شده است.
این اثر در چهار فصل تنظیم شده است، فصل اول (کلیات) که در آن به طرح موضوع، اهمیت موضوع، هدف تحقیق، سؤالات و فرضیه‌های تحقیق پرداخته شده است و فصل دوم به مباحثی همچون مفهوم پیشگیری، معانی لغوی و تعریف و انواع و فایده پیشگیری در فصل سوم به ساختار و بررسی اهداف تشکیل وزارت رفاه و تأمین اجتماعی در پیشگیری از جرم مورد بررسی قرار گرفته.
در هرصورت با وجود تلاش‌های زیاد پژوهشگر، این اثر خالی از نقص و کاستی نمی‌باشد که البته نکات فوق و مثبت آن را مدیون اساتید محترم می‌باشد و نکات ضعف و کاستی آن به نگارنده اثر برمی‌گردد.
فصل اول: کلیات
۱-۱- طرح موضوع
مسئله بزهکاری و انحراف اطفال و نوجوانان از دیرباز در جامعه بشری مورد توجه اندیشمندان بوده است همزمان با گسترش انقلاب صنعتی وسعت دامنه نیازمندیها، محرومیت‌هایخاص از عدم امکان تأمین خواستها و احتیاجات زندگی موجب توسعه و دامنه‌دار فساد، عصیان، دزدی و. در اطفال و نوجوانان شده است.
هرروز صفحه حوادث از متنوع‌ترین صفحات روزنامه‌ها است که خوانندگان بسیاری دارد. آمار جرم و جنایت خشونت، طلاق و. بی‌محابا در آنها نوشته می‌شود. برخی از دانشمندان عوامل محیطی و اجتماعی را منشأ جرم تلقی کردند. لذا این‌گونه مسایل امروزه برای کشور ما هم مطرح است و آثار مهلت آنها در سیمای جامعه آشکار است کودکان و نوجوانان سرمایه‌های جامعه هستند و سلامت روح و جسم آنها تضمین کننده سلامت جامعه آینده است.
با عنایت به نکته فوق پیشگیری از بزهکاری و انحراف اطفال و نوجوانان در حقوق ایران وجاهت قانونی دارد چرا که خبرگان قانون اساسی و قانونگذار در افکار حقوق جزا مبانی قانون پیشگیری از جرم را پیش‌بینی کرده‌اند.
قطعاً پیشگیری از وقوع جرم در کاهش جرایم، بستن مفاسد جرم‌زا و کاهش ورودی پرونده‌ها بسیار مؤثر است اما مسلماً حرکت در این مسیر نیازمند همکاری مشترک سه قوه است تا نتیجه مطلوب در پیشگیری از وقوع جرم حاصل شود.
درک این واقعیت کافی است تا نیاز به تحقیق جامعی که نقش وزارت رفاه و تأمین اجتماعی که به مثابه اصلی‌ترین و تأثیرگذارترین نهاد جامعه مدرن در زمینه رفاه و مسائل اجتماعی است و نقش مؤثری در پیشگیری از جرم دارد گردآوری نموده و به تجزیه و تحلیل آن بپردازد.
در این تحقیق سعی شده تا تمامی راهبرها و سیاستها و برنامه‌هایی که وزارترفاه و تأمین اجتماعی در مقوله پیشگیری از جرم بکار برده را به صورت یکجا در دسترس علاقمندان و پژوهشگران قرار گیرد.
۲-۱- پیشینه تحقیق
تاکنون تحقیقی به عنوان «نقش وزارت رفاه و تأمین اجتماعی در پیشگیریاز جرم» وجود نداشته و یا حداقل نگارنده علیرغم تفحص موفق به پیدا کردن آن نشده است.
فقدان چنین تحقیق خود حاکی از ضرورت انجام آن است. در موضوع پیشگیری از جرم کتابها و مقالاتی تدوین شده است اما هیچ‌یک از این کتب و مقالات به بررسی نقش این وزارتخانه در پیشگیری از جرم نپرداخته است.
۳-۱- اهداف تحقیق
هدف از ارائه این اثر گردآوری و جمع‌بندی جامع و تحقیق و علمی و در عین حال مختصر از برنامه‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت رفاه و تأمین اجتماعی از ابتدا تاکنون است.
اگرچه علم پیشگیری از جرم تاریخچه بسیار کوتاهی دارد ولی به سبب اهمیت مسئله از یک سو و از سوی دیگر به علت تحولی مبتنی بر علم در حال تکامل پیشگیری از حساسیت بسیاری برخوردار است با عنایت به این نکته موضوع پایان‌نامه‌ام را «نقش وزارت رفاه و تأمین اجتماعی در پیشگیری از جرم» قرار داده‌ام و خواست قلبی‌ام این بوده که یادآور تکالیف و خدمات این وزارتخانه در برابر مردم باشم.
۴-۱- سوالات تحقیق
سؤالات اساسی این تحقیق در چند محور قابل طرح است.
۱- آیا وزارت رفاه تأمین اجتماعی نقش مؤثر در پیشگیری از جرم دارد.
۲- آیا پیشگیری از جرم در این وزارتخانه قبل از وقوع جرم است یا بعد از وقوع جرم.
۳- این وزارتخانه از چه نوع مدل پیشگیری استفاده می کند.
