بیان پدیده مورد مطالعه و اهمیت آن
سوختگی یکی از مشکلات اصلی و رایج سلامت در کل جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. سالانه هزاران نفر اعم از کودک و بزرگسال در ایالات متحده گرفتار سوختگی میشوند(1). در ایران نیز صدمات سوختگی شیوع و مرگ و میر بالایی دارند به طوری که روزانه حداقل 8 نفر به دلیل سوختگی فوت می کنند و بعد از حوادث رانندگی و تروما، سوختگیها سومین عامل مرگ و میر هستند. درکشور ما سالیانه قریب به 724 هزار مورد سوختگی پیش میآید که 335 هزار نفر از آنان با خود درمانی بهبود مییابند، 348 هزار نفر با مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی و گرفتن خدمات سرپائی بهبود مییابند، 38200 نفر در بیمارستان بستری میشوند و 2920 نفر نیز میمیرند(2).
شدت آسیبهای حاصل از سوختگی از یک زخم سطحی پوست تا جراحات عمیق تهدیدکننده زندگی متفاوت است، مشکلات روانشناختی و تغییرات بدشکلی جسمی شامل بافت جوشگاه، جمع شدگی و قطع عضو اغلب پیامد این سوختگیها میباشند(3) و به همین جهت از نظر اقتصادی نیز سوختگی از پرهزینهترین آسیبها است. در ایران نیز هزینه درمان برای هر بیمار سوخته در سال 1381 به طور متوسط 20 میلیون تومان برآورده شده است(2). این افراد به دلیل عوارض به جای مانده از سوختگی به درمانهای دارویی، جراحی، توانبخشی و غیره نیاز دارند. بنابراین لحظهها، ساعتها و روزهایی از زندگی فرد سوخته که می تواند مثمر ثمر باشد از دست رفته، به جای آن صرف چنین هزینههایی شده وعدم کارایی باعث خسارات فراوان به فرد و جامعه میگردد(4). کوهن بیان می کند: هزینهای که برای جامعه به دلیل از دست رفتن طولانی مدت عملکرد جسمی یا آسیبهای روانی و نقایص زیبایی پس از سوختگی ایجاد میشود بسیار زیاد بوده و قابل محاسبه نیست(5).
با پیشرفتهای اخیر در درمان سوختگی و بهبود روش های احیاء مایعات، مراقبت از زخم و شیوه های گوناگون جراحی برای پوشاندن سریعتر زخمها، هر روز بر شانس زنده ماندن بیماران مبتلا به سوختگی افزوده میشود، این در حالی است که با افزایش شانس زنده ماندن بیماران سوخته و تعداد نجات یافتگان از سوختگی، تعداد افراد دارای عوارض سوختگی افزایش مییابد(6).
بیماران مبتلا به سوختگی هنگام حادثه وقایع بسیار ترسناکی را تجربه می کنند و تجارب درمانهای دردناک بیمارستان نیز بر ترس آنها میافزاید. بیمار و خانواده ممکن است احساس خشم، گناه و ناامیدی شدیدی را تجربه کنند. کابوسهای شبانه و یادآوری حادثه منجر به سوختگی اغلب باعث آزار آنها شده و همین امر باعث میشود که هریک از بیماران تجارب ناراحت کننده و متفاوتی را تحمل نمایند که روی سلامت ذهنی و آمادگی آنها برای شرکت در برنامه درمانی شان موثر است(7). نکته قابل توجه اینکه قربانیان سوختگی با وجود همهی آسیبهای تخریبکننده باید به نقشها و مسئولیتهای قبلی خود باز گردند. بازگشت مجدد این افراد به جامعه درحالی است که بار داغ حاصل از سوختگی را با خود حمل می کنند و به همین سبب است که تاکید زیادی بر نوتوانی این بیماران شده است(1).
پرستاران بخشهای سوختگی روزانه از تعداد زیادی بیمار بطور همزمان مراقبت می کنند، این درحالی است که تجارب ناراحت کننده و متفاوت این بیماران نیاز به یک برنامه مراقبت فردی دارد(7). در این راستا اعضای درمانی و متخصص مراقبتهای سوختگی، اگرچه برای کمک به سازگاری این بیماران با جراحات بسیار وسیع و کسب مجدد حداکثر عملکردها، تلاش مستمری از خود نشان می دهند، با این وجود این سوال همیشه باقی است که چطور زندگی این افراد در بازگشت به جامعه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت(8). بویژه تیم مراقبت کننده از بیماران سوختگی نگران این مسئله هستند که جراحات فوق چه تاثیراتی بر شکل گیری رشد و تکامل آنها در سالهای آتی دارد(9).