گفتار دوم : ممنوعیت مطلق ۷۵
گفتار سوم : جواز مطلق و مشروط ۷۶
گفتار چهارم : جواز مطلق و منع مطلق ۷۶
گفتار پنجم : حرمت مطلق ۷۷
گفتار ششم : نظریه توقف در مسأله. ۷۷
مبحث چهارم : نظرات متفاوت در انتقال جنین ۷۷
گفتار اول : نظر موافقان اهدای جنین ۷۷
گفتار دوم: نظر مخالفان اهدای جنین ۷۸
گفتار سوم : نظر حقوقدانان در باره اهدای جنین ۸۲
گفتار چهارم : هویت جنین انتقالی ۸۳
گفتار پنجم : نامعلوم بودن اهدا کنندگان گامت وتاثیر آن در وراثت. ۸۴
مبحث پنجم : دلایل قائلین به تحقق نسب میان اهداء کنندگان جنین و طفل متولد شده از اهدای جنین و نقد نظر آنها ۸۶
گفتار اول : بررسی آیات. ۸۶
بند اول : نظریه مادر بودن صاحب تخمک. ۸۹
بند دوم : نقد نظریه نظریه مادر بودن صاحب تخمک. ۹۰
گفتار دوم : بررسی روایات. ۹۱
گفتار سوم : بررسی نظر فقها و حقوقدانان. ۹۳
بند اول : قائلین به جواز لقاح مصنوعی با اسپرم اجنبی ۹۵
بند دوم : قائلین به حرمت لقاح مصنوعی با اسپرم اجنبی ۹۵
گفتار چهارم : بررسی سایر ادله. ۹۶
بند اول : بررسی آیات. ۹۶
بند دوم : بررسی نظریه حقوقدانان. ۹۹
مبحث ششم : امارات اثبات نسب مشروع در فقه و حقوق تطبیقی ۱۰۰
گفتار اول : اماره فراش. ۱۱۱
گفتار دوم : نظریه اعراض ۱۱۲
فصل سوم : واکاوی نظرات مختلف در باب نسب ناشی از اهدای جنین ۱۱۶
مبحث اول : منشأ انتساب فرزند به پدر. ۱۱۷
گفتار اول : دیدگاه قرآن. ۱۱۷
گفتار دوم : در روایات. ۱۱۸
مبحث دوم : منشأ انتساب فرزند به مادر و بیان نظرات. ۱۱۹
گفتار اول : کتاب. ۱۲۱
گفتار دوم : سنت. ۱۲۲
گفتار سوم : نظر علم پزشکی ۱۲۳
گفتار چهارم : بیان نظریه ها ۱۲۴
بند اول : بی مادری ۱۲۶
بند دوم : دو مادری ۱۲۶
بند سوم : انتساب به صاحب تخمک. ۱۳۱
بند چهارم : بی پدری ۱۳۲
بند پنجم : نظر برگزیده ۱۳۷
فصل چهارم : بررسی مسائل مستحدثه در اهدای جنین ۱۳۹
مبحث اول : میراث جنین ناشی از اهدای جنین ۱۴۰
مبحث دوم : وضعیت ارث جنین لقاح یافته بعد از وفات صاحب اسپرم. ۱۴۰
مبحث سوم : وضعیت ارث جنین منجمد شده ۱۴۵
مبحث چهارم : تلقیح مصنوعی مشمول عنوان اعمال منافی عفت. ۱۴۹
مبحث پنجم : بررسی قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور. ۱۵۰
نتیجه گیری و پیشنهادها ۱۵۲
نتیجه گیری ۱۵۲
پیشنهادها ۱۵۶
ضمائم. ۱۵۸
قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور. ۱۵۸
تصویب نامه هیئت وزیران. ۱۵۹
آئین نامه اجرایی قانون نحوه اهداء جنین به زوجین نابارور. ۱۵۹
پاسخ استفتائیه از علماء. ۱۶۱
پاسخ حضرت آیت الله علوی گرگانی ۱۶۱
پاسخ حضرت آیت الله صافی گلپایگانی ۱۶۲
پاسخ حضرت آیت الله سید موسی شبیری زنجانی ۱۶۴
پاسخ حضرت آیت الله یوسف صانعی ۱۶۵
فهرست منابع. ۱۶۸
قوانین ۱۷۲
پایان نامه ها ۱۷۳
منابع نرم افزاری ۱۷۳
منابع اینترنتی ۱۷۳
Abstract 174
چکیده
نسب یکی از موجبات ارث شناخته شده است. مسأله ی ارث کودکانی که از طریق تلقیح مصنوعی متولد می شوند. تابع ثبوت یا عدم ثبوت نسب میان طفل و صاحبان اسپرم یا تخمک و یا رحم است. چنانچه رابطه ی نسبی میان طفل و صاحب اسپرم از یک سو، و صاحب تخمک یا رحم یا هر دو(بنا بر اختلاف میانی در مسأله ی نسب مادری) از سوی دیگر، به رسمیت شناخته شود، توراث میان آن ها نیز برقرار گردید. و بر عکس هر گاه رابطه نسبی میان کودک و والدین ژنتیکی او برقرار نشود، مسأله ی توارث میان آن ها نیز سالبه به انتفای موضوع خواهد بود .
در این پایان نامه درخصوص تعیین هویت و نسب طفل حاصل از جنین اهدایی سه نظریه معارض از جانب فقها و حقوقدانان مطرح شده است. حقیقت آن است که هر کدام از این نظریات، جنبه‌هایی از حقیقت را در بر داشته و دارای مبانی حقوقی معقولی بوده که به راحتی قابل رد نیستند.
بنابراین به نظر می‌رسد که آنچه مثبت رابطه‌ی حقوقی بین صاحب نطفه با جنین و طفل حاصل از آن خواهد شد، عبارت از دو امر قانون و اراده می‌باشد. و از آنجایی که اراده ی اهداء کنندگان بر این بوده که جنین را اهداء کنند لذا از آن اعراض نموده و تحت عنوان اهداء، به گیرندگان بخشیدند؛ و از طرفی گیرندگان به درخواست خود و بدون هیچ اجباری متقبل نگهداری از آن جنین در رحم و خارج از رحم (بعد از تولد) شده اند؛ لذا می توان بخاطر مصلحت گیرندگان و طفل ، با توجه سکوت قانون اهدای جنین پیرامون مساله نسب و ارث و نیز واکاوی فقه پویای امامیه و رویات وارده ، قانونی را به تصویب رساند که بوسیله آن بتوان علاوه بر تعیین نسب ، سهم الارثی را برای اطفال متولد از اهدای جنین محقق کرد.
کلمات کلیدی :اهدای جنین ،نسب ، ارث، ناباروری، اهداء کنندگان ، اهداء گیرندگان
مقدمه
همگام با گسترش حوزه دانش بشری و ظهور دستاوردهای نو در قلمرو علوم تجربی، مسائل و موضوعات پیچیده ی فقهی و حقوقی نیز پدیدار آمده، راه حل های مناسب خویش را می طلبند. فقه امامیه با برخورداری از اصل «اجتهاد» توانایی رویارویی با مسائل نوپیدا و ارائه بهترین راه حل ها را داراست. «تلقیح مصنوعی» نیز یکی از مسائل نوپیداست که پیشرفت دانش پزشکی آن را به عرصه فقه و حقوق کشانده و از آنجا که قوانین و مقرّرات حقوقی ما ریشه در احکام مذهبی دارد، هیچ حقوقدان و اندیشمندی در دانش حقوق، نمی تواند بدون بهره مندی از این منبع عظیم، در جهت قانونی کردن چنین مسائل جدیدی گام بردارد، بلکه نخست باید فقیهان جواز شرعی آن را تایید و حکم وضعی آن را روشن کنند، سپس به صورت ماده یا مواد قانونی درآید.
ما در این پایان نامه ابتدا به موضوع نسب پرداخته و سپس ارث بری در اهدای جنین را مورد بحث قرار دادیم ، از آنجایی که موضوع نسب و ارث لازم و ملزوم یکدیگر می باشند (تا نسب ثابت نشود ارث بری مشخص نمی شود) لذا در بعضی از موارد در این پایان نامه تفکیک مساله امکان پذیر نبوده و این دو بحث در کنار یکدیگر قرار گرفته اند .
بیان مساله
نیاز به تولد ، تناسل و ادامه حیات و بطور کلی حس جاودانگی ،موضوعی است که از گذشته تا کنون با انسان بوده تا بدانجا که انگیزه ذوالقرنین (کوروش کبیر یا اسکندرمقدونی)، برای کشورگشایی، دست یافتن به اکسیر حیات و مایع جاودانگی، عنوان شده است اگر چه امروزه آب حیات و اکسیر جاودانگی افسانه ای بیش نمی نماید ولی کماکان حس تنازع بقا با بشر بوده و این مساله در تولید مثل و داشتن فرزند تجلی یافته است. موهبتی الهی که به یمن پیشرفتهای علمی و پزشکی، امکان آن برای افراد بیشتری فراهم گردیده است. روشهایی از قبیل اهداء اسپرم ، تخمک ، جنین ،اجاره رحم و بطور کلی تلقیح مصنوعی که اگر چه به علت برآوردن آرزوی داشتن فرزند برای تعداد زیادی از افراد و جلوگیری از پاشیده شدن بسیاری خانواده ها، درخور ستایش و تحسین است. بر همین اساس، جوامع مختلف ، بسته به میزان نفوذ مذهب و اخلاق یا مسائل اجتماعی و فرهنگی رویکردهای گوناگونی را نسبت به این پدیده ، از خود نشان داده و می دهند. در کشور ما با تصویب قانون نحوه اهداء جنین به زوجین نا بارور مصوب ۲۹/۴/۸۲ و آیین نامه اجرائی آن مصوب ۹/۱۲/۸۳ ، یکی از روش های یاد شده با شرایطی خاص رسمیت یافت. مقرراتی که به لحاظ جامع نبودن آن ، فقط برخی سوالات و ابهامات مطرح در این حوزه را پاسخ داده و کماکان راجع به حقوق متولدین ناشی از اهداء جنین وتکالیف صاحبان گامت (اسپرم و تخمک) و اهداء گیرندگان گامت نسبت به این کودکان و همچنین مشروعیت سایر طرق تلقیح مصنوعی و اجاره رحم ، بحثها و مناقشات بسیاری وجود دارد که با توجه به نوظهور بودن آن، رویه قضائی نیز مجال پرداختن به آنرا نیافته است. این نوشتار تنها در مقام بررسی اهداء جنین و حقوق متولدین ناشی از آن از منظر قانون و آیین نامه مصوب و طرح برخی دیدگاه ها و ایده های فقهی و حقوقی نسبت به آن می باشد.
در این پایان نامه ما به دنبال بیان مباحث کلی در مورد ارث و نسب جنین اهدایی و اهداء جنین و روش های انجام این کار هستیم تا به سوالات متنوعی که در این مورد حادث می گردد پاسخ دهیم.
سوالات تحقیق
۱ – آیا وارد کردن نطفه مرد و پرورش نطفه بارور شده دو همسر خارج از رحم جایز است ؟۲- نسب طفل ناشی از تلقیح مصنوعی به چه کسی می رسد ؟
۳- آیا طفل ناشی از تلقیح مصنوعی در انواع گوناگون آن ارث می برد یا خیر؟
فرضیه های تحقیق
۱ – با تصویب قانون نحوه اهدای جنین ،شکی نیست که اهدای جنین شرعی و قانونی می باشد .
۲ – در فرض اهدای جنین ، بین اهداء گیرندگان و جنین نسب شرعی و قانونی برقرار می شود.
۳ – توارث میان اهداء گیرندگان و فرزند حاصل از اهدای جنین برقرار می گردد.
اهداف تحقیق (ضرورت انجام تحقیق)
۱- تبیین و روشن ساختن نسب و ارثِ طفلِ ناشی از تلقیح مصنوعی.
۲- بررسی موانع و مشکلات تلقیح مصنوعی از جمله در مورد نسب وارث کودک ناشی از آن.
۳- بررسی وضعیت طفل در شرع و قانون.
با توجه به اینکه قانون نحوه ی اهدای جنین جدید التصویب می باشد و موارد مسکوت و ابهامات زیادی را به همراه خود به ارمغان آورده است لذا انجام تحقیق فقهی و حقوقی پیرامون مساله نسب و ارث در این راستا ضروری می باشد .
روش تحقیق :
این پایان نامه از نوع پژوهش توصیفی می باشد و روش گرد آوری آن کتابخانه ای است، با بهره گرفتن از کتب معتبر ، مقالات و پایان نامه ها تدوین شده است و با بهره گرفتن از نظرات اساتید محترم چینش و گردآوری شده است .پیشینه تحقیق
تلقیح مصنوعی برای نخستین بار در سال ۱۷۶۵ به منظور اصلاح نژاد و تکثیر نسل حیوانات، توسط یک دانشمند آلمانی به نام لدویگ جاکوبی [۱]بر روی ماهی ها انجام شد، متعاقب آن برای تولید مثل انسان نیز مورد آزمایش قرار گرفت و در برخی کشورها مانند آمریکا معمول گردید.
با پیشرفت علم و استفاده از تکنیک های برتر، نخستین نوزاد آزمایشگاهی به نام«لوئیز براون» در ۱۹۸۷ در لندن با تلاش دکتر استپتو و همکارانش به دنیا آمد.
