مساعدت و همراهی کارکنان عزیز سازمان بهزیستی و اشتیاق آنها به مشارکت، خوشبختانه 45 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
در این تحقیق ابتدا جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری، تدوین ادبیات تحقیق، شناسایی شاخص‌ها و تعاریف عملیاتی آنها از روش مطالعه کتابخانه‌ای و مصاحبه با اساتید و صاحب نظران استفاده شد و در جمع‌آوری اطلاعات جهت پاسخ‌گویی به سوالات تحقیق، از پرسشنامه استفاده گردید. بدین صورت که برای اعتباربخشی ساختاری و محتوایی سنجه‌های طراحی شده، شامل سه بُعد (ساختار، زمینه، محتوا) و 9 معیار (سازماندهی، برنامه‌ریزی، کنترل، بسیج منابع و امکانات، اهداف و استراتژی‌ها، فرهنگ و ارزش‌های مشترک، فرآیندهای کاری، مناسبات و روابط، مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصی کارکنان) و 39 شاخص، در قالب پرسشنامه خبرگان در اختیار 15 نفر از صاحب‌نظران مدیریت و ارتباطات قرار گرفت و بعد از جمع‌آوری نتایج، اصلاحات مورد نظر صاحب نظران اعمال و 4 شاخص آن حذف گردید. در مرحله بعد برای بررسی وضعیت موجود روابط عمومی و همچنین میزان تاثیر متغیرهای سنجه در وضعیت مطلوب، پرسشنامه‌ای دوطرفه شامل وضعیت موجود و مطلوب که در برگیرنده شاخص‌های تائید شده خبرگان بود، طراحی و در اختیار کارکنان روابط عمومی جامعه مورد مطالعه قرار گرفت. تعداد 34 نفر از اعضای این جامعه را مردان و 11 نفر آنها را زنان تشکیل ‌داده‌اند.
در این تحقیق، با بهره گرفتن از نرم افزار Spss مقدار ضریب پایایی (آلفای کرونباخ) محاسبه گردید که  مقدار این ضریب برای پرسشنامه کارکنان، 9103/0 محاسبه گردید.
پس از وارد کردن داده‌های جمع‌آوری شده و تجزیه و تحلیل آنها، نتایج زیر بدست آمد:
نتایج تحقیق نشان دادکه بین وضعیت موجود و مطلوب واحدهای سازمانی در روابط عمومی بهزیستی شهر تهران شکاف معنی‌داری وجود دارد. این شکاف در هر سه بعد ساختار، زمینه و محتوا به خوبی آشکار است.
به علاوه نتایج تحقیق نشان‌دهنده این نکته بود که در تمام معیارهای روابط عمومی (به جز معیار برنامه‌ریزی) تفاوت معنی‌داری بین وضعیت موجود و مطلوب وجود دارد.
و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که بین وضعیت موجود و مطلوب روابط عمومی واحدهای سازمانی در بهزیستی شهر تهران شکاف معنی‌داری وجود دارد.
واژگان کلیدی:
روابط عمومی، ساختار، زمینه، محتوا

فصل اول: کلیات
 

1-1) مقدمه
نیاز به شناخت و درک متقابل به منظور تسریع در دستیابی به مقاصد و اهداف، امروزه در سازمان‌ها و ادارات به عنوان یک اصل اساسی در مدیریت پذیرفته شده است. این ارتباط که از آن به عنوان روابط عمومی یاد می‌شود یکی از مهمترین و با ارزش‌ترین عوامل موثر در سرنوشت هر موسسه و گروه محسوب می‌گردد. (شیدایی، 1376، ص3)
روابط‌ عمومی به عنوان یک «مفهوم مدیریتی» و «وظیفه‌ای صفی» به سرعت در چهار دهه گذشته در حال رشد بوده و این سرعت در توسعه به علت افزایش پیچیدگی جامعه مدرن، افزایش قدرت افکار عمومی و رشد بینش افراد در گروه‌ها و جوامع گوناگون بوده است. امروزه بدست آوردن حمایت و همکاری دیگران از طریق اقناع، بخشی از وظایف روزانه سازمان‌ها، موسسات دولتی، شرکت‌های تجاری، اتحادیه‌های کارگری، موسسات رفاهی و دانشگاه‌هایی است که در جامعه فعالیت می‌کنند. (Cutlip & Center, 1971, p.2)
با گذشت نیم قرن از پایه‌گذاری علمی روابط عمومی در ایران، این رشته دچار دگرگونی‌های اساسی شده است. روابط عمومی با وجود اینکه از ابتدای شکل‌گیری تا به امروز، فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است اما هدف اساسی آن همان بود که امروزه نیز هست. بدین معنی که منظور از آن ایجاد ارتباط برای ارائه اطلاعات در زمینه نحوه انجام خدمات سازمانی به مخاطبان بوده است که موجب تغییر یا تقویت بینش آنان در ارتباط با سازمان شود. و این همه در حالی است که پیشگامان این رشته در عرصه‌های جهانی نیز، کارکرد این حرفه را در ایفای فعالیت‌های تخصصی ارتباطی می‌دانند.
این دیدگاه درباره ماهیت روابط عمومی، در طول زمان تحت تاثیر عملکرد، نقش و جایگاه سازمانی روابط عمومی قرار گرفته است و متاسفانه به جز موارد معدود، تلقی اغلب مدیران سازمان‌ها و دستگاه‌ها نسبت به روابط عمومی، به جای مشاوره و اجرای برخی از اعمال مدیریت، بیشتر در زمینه فرمانبری از مدیریت ارشد سازمان، نمود پیدا می‌کند. استمرار این دیدگاه و وجود سوء تعابیرها، تعارض‌ها و تنش‌هایی در ارتباط با وظایف و رسالت‌‌های روابط عمومی در درون و بیرون سازمان، به مرور زمان، سبب افزایش محدودیت‌ها و کاهش ثمربخشی روابط عمومی‌ها شده است، که در نهایت امروز به جای دفاتر روابط عمومی پویا، فعال و خلاق با نوعی روابط عمومی کم‌تحرک و غیرحرفه‌ای مواجه‌ایم. امروزه روابط عمومی در سازمان‌های ما هنوز به درستی جایگاه خود را نیافته است و انتظاراتی که از آن می‌رود، در بسیاری از موارد دور از ذهن و غیرمعقول به نظر می‌رسد. (قاسمی، 1384، ص16- 15)
بسیاری از روابط عمومی‌ها از اهداف و رسالت‌های واقعی خودآگاه نیستند و در بسیاری از موارد به شکل سنتی اداره می‌شوند و در نتیجه بین روابط عمومی موجود با روابط عمومی آرمانی فاصله زیادی احساس می‌شود. از طرفی دیگر تاثیر فعالیت‌های روابط عمومی بر مخاطبان هر ساختار و سیستم اداری، به عنوان یکی از فعالیت‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی و نوپا بودن این زمینه فعالیت در کشور، موجب می‌شود ما به این فکر بیفتیم که نگاهی دقیق و عمیق به آن داشته باشیم. شناخت مشکلات و تنگناهای روابط عمومی و آسیب‌شناسی آن در کشور، به دلیل سرعتی که در گسترش یافتن سیستم اطلاع‌رسانی بوجود آمده و توجهی که اخیراً در کشور به آن شده لازم و ضروری است. برای حل مشکلات لازم است با انتخاب شاخص‌های صحیح و متناسب با شرایط جامعه و دور از الگوبرداری از غرب که پیشتاز علمی این فن است، گام‌های مناسبی در این راه برداریم و از ابتدا، پایه این دانش را در کشور صحیح بنا کنیم. (شاه منصوری، 1384، ص22)
تحقیق حاضر در زمینه سنجش وضعیت موجود و مطلوب واحدهای سازمانی در روابط عمومی بهزیستی شهر تهران، سعی داشته است به اساسی‌ترین عواملی که موجب کاهش فاصله میان روابط عمومی فعلی و روابط عمومی مطلوب می‌شود، بپردازد. شناخت این عوامل زوایای بیشتری از کار روابط عمومی را آشکار می‌کند. امید است نتایج این تحقیق به عنوان گامی کوچک، مورد توجه جامعه روابط عمومی ایران قرار گیرد و بتواند ابهامات و نقایص موجود بر سر راه روابط عمومی را تا حدی برطرف کند.
در فصل اول شمایی کلی از تحقیق ارائه می‌شود. بدین صورت که ابتدا سئوالات اصلی مطرح در تحقیق درقالب بیان مسئله مطرح شده سپس اهمیت و ضرورت بحث، در خصوص موضوع تحقیق مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه اهداف محقق از انجام این تحقیق بر شمرده خواهند شدو فرضیات تحقیق و مدل‌ تحلیلی به طور کامل آورده شده و در پایان نیز پس از ارائه‌ تعاریف خاص مربوط به‌هر یک از شاخص‌ها، به طور جداگانه عرضه خواهد شد.
در فصل دوم ادبیات تحقیق و مباحث مربوط به روابط عمومی، تاریخچه و توضیخاتی کلی در مورد ابعاد ساختار، زمینه و محتوا و شاخص‌های آنهاداده شد و در بخش بعدی پیشنه‌ای از تحقیقات داخلی و خارجی که مرتبط با موضوع طرح می‌باشند مورد بررسی قرار می‌گیرند.
در فصل سوم به بیان روش تحقیق، جامعه آماری، نمونه، روش نمونه‌گیری و ابزار جمع‌آوری داده‌ها و روایی و پایایی آن می‌پردازیم.
در فصل چهارم و پس از تأیید روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری، محقق وارد مرحله‌ مشاهده می‌شود. در این مرحله کار اصلی محقق جمع‌آوری داده‌ها از دنیای واقعی می‌باشد. پس از جمع‌آوری داده‌ها بایستی این داده‌ها به اطلاعات قابل فهم تبدیل شده و مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گیرند؛ و این کاری است که در این فصل به تفصیل به آن پرداخته می‌شود. ابتدا با بهره گرفتن از جداول و نمودار‌ها به تجزیه‌وتحلیل توصیفی داده‌ها پرداخته و سپس با بهره گرفتن از آمار استنباطی، فرضیات تحقیق مورد آزمون قرار می‌گیرند.
در انتها و با توجه به اینکه در فصل قبل داده‌های بدست آمده از طریق پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به اطلاعاتی قابل‌استفاده تبدیل شدند، با استفاده‌ از آن اطلاعات، نتایج حاصل از این پژوهش، در قالب نتایج توصیفی و استنباطی ارائه‌ می‌گردد و در انتها ، پیشنهادهایی به محققان آینده داده می‌شود.

1-2) بیان مسئله تحقیق
توجه به‌روابط انسانی و علاقه‌مندی به حقوق انسان، از سال‌ها قبل و از زمان آغاز جنبش روابط انسانی، راهی برای گشودن درِ استعدادهای نهفته انسان برای بروز خلاقیت و نوآوری محسوب می‌شده و صاحبان این دیدگاه، روابط عمومی را به عنوان واحدی ضروری و لازم در سازمان برای شکوفایی و پیشرفت و بقای آن، همیشه مورد توجه قرار داده‌اند. (سفیدی، 1380، ص10)
علی‌رغم گذشت نزدیک به یک قرن از پیدایش روابط عمومی، این رشته‌ هنوز با تغییرات مفهومی عمیق و گسترده‌ای روبروست، به گونه‌ای که پیوسته از آن تعاریف و تعابیر گوناگونی ارائه شده است. تعریف روابط عمومی در هر کشوری بایستی مبتنی بر اوضاع اجتماعی وفرهنگی آن کشور و با اخذ نکات مثبت روابط عمومی در سایر کشورها باشد. همچنین باید توجه داشت که روابط عمومی مطلوب در زمان‌های مختلف می‌تواند شاخص‌های مختلفی داشته باشد. (سفیدی، 1380، ص53)
در انجام این تحقیق از یک‌طرف با اصول و مبانی علمی روابط عمومی در جهان مواجه هستیم که در طول سالیان دراز و متمادی دستخوش تحولات زیادی شده است و از طرف دیگر با مبانی اخلاقی و ارزشی کشورمان سروکار داریم، لذا تلاش می‌گردد تا با توجه به این دو پیشینه نظری موجود در ابعاد علمی و ارزشی و بکارگیری مطالعات میدانی در سطح بهزیستی شهر تهران به مولفه‌هایی مبتنی بر زمینه‌های فوق‌الذکر دست پیدا کنیم و وجود یا عدم وجود شکاف مابین دو وضعیت موجود و مطلوب را سنجیده، و راه‌حل‌هایی برای رسیدن به مطلوبیت در حوزه روابط عمومی در سازمان بهزیستی ارائه نماییم.
با توجه به این شرایط باید در پی تعریف روابط عمومی مطلوب در واحدهای سازمان مورد نظر این تحقیق که سازمان بهزیستی می‌باشد، بود، که مساله این پژوهش نیز همین است، یعنی اندازه‌گیری شکاف موجود و مطلوب برای رسیدن به حالت ایده‌آل در روابط عمومی، با توجه به دستیابی به شاخص‌های سنجش مطلوبیت روابط عمومی، البته نه در سطح کشور بلکه در سطح سازمان بهزیستی شهر تهران.
برای تحقق اهداف عالیه نیاز به وجود روابط عمومی‌ توانمند، موثر به شدت احساس می‌شود، روابط عمومی‌ای که برگرفته از شرایط محیطی و بومی کشورمان بوده و براساس ارزش‌های اخلاقی و هنجارهای جامعه ما شکل گرفته باشد. این دغدغه و مسئله دلیل شکل‌گیری و انجام این تحقیق بوده است.
در نهایت امیدواریم که این تحقیق، مقدمه‌ای برای انجام موارد مشابهی از این دست باشد تا با شناسایی مولفه‌های مطلوب و اثربخش روابط عمومی در هر استان و منطقه (با توجه به نظام‌های ارزشی و فرهنگی همان منطقه) شاهد شکل‌گیری روابط عمومی اثربخش و بومی در کل کشور باشیم.

1-3) اهمیت‌ موضوع تحقیق
در روزگاری که وسایل ارتباط جمعی مانند مطبوعات، رادیو و تلویزیون بسیاری از شیوه‌های زندگی را دگرگون و دنیای گسترده ما را به دهکده جهانی تبدیل کرده، دیگر افکار و اعمال انسان‌ها از دید و نظر کسی پنهان نیست. تبادل افکار، اطلاعات، دانش‌ها و هنرها و تبلیغات با حجم و سرعت گیج کننده‌ای در جریان است. از طرفی ماشینی شدن زندگی، افزایش جمعیت، تقسیم کار و مشاغل، تخصصی شدن فعالیت‌ها، تنوع امکانات، برتری‌جویی‌ها، ترویج شیوه‌های رقابتی و مسابقه‌ای، رفاه طلبی‌ها، خستگی‌ها، کم حوصلگی‌ها، بی‌اعتمادی‌ها باعث شده است تا جمعیت‌های انسانی در حالی که از لحاظ فیزیکی و زیستی به یکدیگر نزدیکتر شده‌اند اما از نظر عاطفی، اخلاقی و ذهنی دور از هم، منزوی، خودخواه، ناهمگون و پراکنده باشند. در چنین دنیای پرغوغا و مغشوش برقراری ارتباط، ایجاد حسن تفاهم و فراهم کردن زمینه گفت و شنود بسیار دشوار است و این در حالی است که پیچیدگی امور و مسایل بغرنج فعالیت‌های اجتماعی، بازرگانی، صنعتی و غیره، ارتباطات ذهنی و عاطفی را الزام‌آور کرده است و اینجاست که اهمیت و نقش روابط عمومی نمایان می‌گردد. روابط عمومی‌ها پل‌های ارتباطی بین سازمان‌ها، جمعیت‌ها و طرف‌های ذیربط هستند؛ پل‌هایی که اگر مستحکم نباشند، اگر عریض و هموار نباشند از کارایی و بهره‌دهی لازم برخوردار نخواهند بود. هر قدر علم وتکنیک و صنعت ترقی می‌کند و دنیا به سوی توسعه اقتصادی گام برمی‌دارد، توقعات و انتظارات مردم در کسب راحت‌تر، ﺁسان‌تر و سریع‌تر ﺁگاهی‌ها بیشتر می‌شود. روابط عمومی با مجموعه‌ای از ابزار و مصالح بی‌جان و سخت و ساده موجود در طبیعت سروکار ندارد، حوزه و حیطه عمل او احساسات، عواطف و در یک کلام افکار عمومی است و این خود اوج اهمیت و مرتبت عالی و حساس ﺁن را نشان می‌دهد. (متولی، 1372، ص20)
ما در شبانه روز اطلاعات زیادی دریافت می‌کنیم که از سوی سیستم‌های مختلف ساختار اداری کشور و توسط رسانه‌های مختلف به ما ارائه می‌شود. با وجود حجم فراوان اطلاع‌رسانی که از طریق این رسانه‌ها انجام می‌گیرد و انواع اطلاعاتی که دریافت می شوند ﺁیا تاکنون اندیشیده‌ایم که چه میزان در امر اطلاع‌رسانی موفق بوده‌ایم؟ ﺁیا می‌دانیم وضعیت عناصر درگیر با روابط عمومی در کشور ما چگونه است؟ ﺁیا برای حل مشکلات روابط عمومی درکشور گامی برداشته شده است؟ (شاه منصوری، 1384، ص22)روابط عمومی به عنوان یک علم دارای اصول منطقی، نظریه، الگو و معرفت شناسی بوده و از قدرت پیش‌بینی نتایج و قابلیت تکرار پذیری و ظرفیت بسیار بالا برای سازماندهی روابط اجتماعی و بهبود عملکرد سازمان‌های اجتماعی برخوردار است. این توانمندی زمانی قابلیت بروز بیشتری می‌یابد که نظام‌های حاکم بر جامعه از یک سیستم باز تبعیت کنند و در این صورت است که توان و قدرت عمل روابط عمومی به حداکثر می‌رسد. «روابط عمومی مطلوب» نوعی روابط عمومی علمی، تخصصی و مخاطب گراست که تنظیم و تعالی روابط‌ عمومی سازمان‌ها با گروه‌های اجتماعی مرتبط را در بهترین کیفیت مطرح می‌کند. (سفیدی، 1380، ص9)
بی‌تردید ارائه مولفه‌هایی مناسب برای پالایش روابط عمومی در کشور، مستلزم بررسی و کنکاش در روابط عمومی و بهره‌مندی از جدیدترین نظریه‌های ﺁن در جهان است که اگر با تجارب حرفه‌ای عوامل درگیر در روابط عمومی و استفاده از مضامین مربوط به این امر در متون دینی و فرهنگ ایرانی همراه شود می‌تواند مولفه‌های ایده‌ﺁلی برای مشخص نمودن وضعیت روابط عمومی در کشور را بدست دهد.
سخن در باب اهمیت روابط عمومی را با کلامی از «پیتر دراکر[1]» اندیشمند معاصر مدیریت به پایان می‌بریم آنجا که می‌گوید: «تمام مدیران اثربخش، متخصص در امر روابط عمومی بوده و به نحو خستگی ناپذیری به تبلیغ خود و افکارشان می پردازند.»(Cutlip & Center, 1971, p.3)

1-4) ضرورت انجام تحقیق
اگر ما محیط سازمان را به داخلی و خارجی تقسیم کنیم عواملی مانند کارگران، کارمندان، مدیران رده‌های مختلف سازمان، اتحادیه‌های کارگری، ارائه کنندگان مواد اولیه، خریداران، رقبا، رسانه‌های جمعی، دولت و افکار عمومی جامعه و. تشکیل دهنده این محیط هستند. از دیدگاه علم ارتباطات گرایش‌ها و طرز فکرهای هر یک از این گروه‌ها نسبت به سازمان و جلب پشتیبانی و تفاهم ﺁنها در تقویت احساس همبستگی و علاقه‌مندی، که از طریق اجرای تدابیر ارتباطی و فنون تبلیغی دیگر کسب شود، برای ادامه حیات سازمان موثر است، و اینجاست که وجود یک روابط عمومی مطلوب به عنوان ابزاری برای این امر، ضرورت می‌یابد. (میرسعیدقاضی، 1374، ص70)ما همه به خوبی می‌دانیم که روابط عمومی تابع فرهنگ و اعتقادات هر کشوری است. در ایران قبل از انقلاب، روابط عمومی به تقلید از کشورهای دیگر پایه‌گذاری شد. در حال حاضر با توجه به زمینه‌های قبلی که باعث ایجاد روابط عمومی در ایران شده است، جایی برای رشد و توسعه ﺁن باقی نگذاشته است و ﺁنچه ما تحت عنوان روابط‌ عمومی می‌شناسیم فاصله زیادی با روابط عمومی مطلوب دارد. روابط عمومی به دلیل نوسان‌هایی که درطول عمرخود داشته‌

ادامه مطلب