عنوان
بررسی تحلیلی حقوق تربیتی کودک با تأکید بر حقوق تربیتی کودک در نظام آموزشی ایران
شهریور ۱۳۹۳
فهرست مطالب
چکیده 6
فصل نخست: کلیات پژوهش 11
۱-۱ مقدمه 12
۲-۱ بیان مسئله 12
۳-۱ اهداف پژوهش 17
۱-۳-۱ هدف کلی پژوهش 17
۲-۳-۱ اهداف جزیی پژوهش 17
۴-۱ پرسش های پژوهش 17
۵-۱ ضرورت و اهمیت انجام تحقیق 17
۶-۱ تعریف واژگان 19
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش 20
۱-۲ مقدمه 21
۲-۲ حقوق 21
۱-۲-۲ حقوق به معنای اصلی 24
۲-۲-۲ حقوق به معنای فرعی 25
۳-۲ کودک 25
۱-۳-۲ قبل از تولد 26
۲-۳-۲ تولد تا دو سالگی 26
۳-۳-۲ سه تا هفت سالگی 26
۴-۳-۲ هفت تا یازده سالگی 27
۴-۲-تعریف کودک در کنوانسیون حقوق کودک 27
۵-۲ کودکی و حقوق کودک در اندیشه جان لاک 27
۶-۲ تاریخچه مطالعه درباره کودکان 29
۷-۲ تربیت 30
۸-۲-جنبه‌های روان شناختی حقوق کودک 32
۲-۸-۲ رشد الگوهای قابل پیش بینی دارد 32
۹-۲ محیط و فرایند رشد 34
۱-۹-۲ تفاوت‌های فرهنگی 34
۲-۹-۲ تفاوت‌های اقتصادی اجتماعی 34
۳-۹-۲-تفاوت‌های خانوادگی 34
۱۰-۲ سابقه تاریخی کنوانسیون حقوق کودک 35
۱-۱۰-۲ مقدمه پیمان نامه حقوق کودک (مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد در بیستم نوامبر 1989) 36
۲-۱۰-۲ کنوانسیون حقوق کودک و حقوق تربیتی 38
۳-۱۰-۲ ماده ۲۸ (حق برخورداری از آموزش و پرورش،تحصیلات و آموزش‌های حرفه‌ای) 38
۴-۱۰-۲ ماده ۲۹ (هدف‌های آموزش؛ موسسات آموزشی) 39
۵-۱۰-۲ ماده 31 (مشارکت در اوقات فراغت، فرهنگی و زندگی هنری، ترویج توسط دولت) 40
۱۱-۲ حقوق تربیتی کودک 40
۱-۱۱-۲ حق دسترسی به آموزش و پرورش 43
۲-۱-۱۱-۲ در دسترس بودن آموزش و پرورش 45
۳-۱-۱۱-۲ برابری فرصت‌ها 45
۲-۱۱-۲ حق داشتن آموزش با کیفیت 46
۱-۲-۱۱-۲ برنامه درسی وسیع، مرتبط و فراگیر 47
۲-۲-۱۱-۲-یادگیری و ارزشیابی مبتنی بر حقوق کودک 48
۳-۲-۱۱-۲ محیط کودک دوست، امن و سالم 48
۳-۱۱-۲ حق احترام در محیط یادگیری 49
۱-۳-۱۱-۲ احترام به هویت 49
۲-۳-۱۱-۲ احترام به حقوق مشارکت 50
۳-۳-۱۱-۲ احترام به تمامیت 51
۱۲-۲ حقوق تربیتی کودک در ایران 52
۱-۱۲-۲ گفتار نخست: حق کودک بر آموزش 52
۲-۱۲-۲ گفتار دوم: حقوق کودک در مراکز آموزشی 54
۱-۲-۱۲-۲ مهد کودک 54
۲-۲-۱۲-۲ مدرسه 59
۱۳-۲ آموزش و پرورش و حقوق اقلیت ها 65
۱-۱۳-۲ تعریف اقلیت 66
۱-۱-۱۳-۲ آموزش وپرورش اقلیت های دینی (غیر مسلمان) 66
۲-۱-۱۳-۲ آموزش و پرورش اقلیت های مذهبی (غیر شیعه) 67
۳-۱-۱۳-۲ آموزش و پرورش اقلیت های قومی، نژادی و زبانی 68
۲-۱۳-۲ آموزش و پرورش اقلیت ها در اعلامیه ها و کنوانسیون های بین المللی 68
۳-۱۳-۲ آموزش و پرورش اقلیت ها در قانون اساسی سایر کشورها 69
۱۴-۲ پیشینه پژوهش در داخل کشور 70
۱۵-۲ پیشینه پژوهش در خارج از ایران 74
۱-۱۵-۲ پژوهش‌های حوزه: استقلال کودک 75
۲-۱۵-۲ پژوهش‌های حوزه: حقوق کودکان در مقابل حقوق والدین 81
۳-۱۵-۲ پژوهش‌های حوزه: فعالیت‌های بین‌المللی در زمینه حقوق کودکان 85
فصل سوم: 88
روش پژوهش 88
۱-۳ مقدمه 89
۲-۳ فلسفه تحلیلی 89
۳-۳ روش تحلیل در این پژوهش 92
فصل چهارم: یافته های پژوهش 94
۱-۴ مقدمه 95
۲-۴ پاسخ به سوال نخست 95
۱-۲-۴ در تحلیل مفهوم حق 95
۱-۱-۲-۴ خلاصه ای درتحلیل مفهوم حق 100
۲-۲-۴ در تحلیل مفهوم کودکی 101
۱-۲-۲-۴ خلاصه ای در تحلیل مفهوم کودک 105
۳-۲-۴ در تحلیل مفهوم حقوق کودک 105
۱-۳-۲-۴ خلاصه ای در تحلیل مفهوم حقوق کودک 110
۳-۴ پاسخ به سوال دوم 111
۱-۳-۴ در تحلیل مفهوم تربیت 111
۱-۱-۳-۴ خلاصه ای در تحلیل مفهوم تربیت 117
۲-۳-۴ در تحلیل حقوق تربیتی کودک 118
۱-۲-۳-۴ خلاصه ای در تحلیل مفهوم حقوق تربیتی کودک 123
۴-۴ پاسخ به سوال سوم 124
۱-۴-۴ در تحلیل حقوق تربیتی کودک در ایران 124
۱-۱-۴-۴ خلاصه ای در تحلیل حقوق تربیتی کودکان درایران 132
فصل پنجم: 134
بحث، نتیجه گیری و پیشنهادها 134
۱-۵ مقدمه 135
۲-۵ خلاصه نتایج 135
۳-۵ بحث 136
۴-۵ پیشنهادات حاصل از پژوهش 142
۵-۵ محدودیت های پژوهش 143
منابع 144
فصل نخست: کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه
حقوق کودکان موضوعی است که در حوزه فلسفه تعلیم و تربیت بسیار مورد توجه بود ولی هم اکنون از جذابیت آن کم شده است. همان طور که می دانیم دوران شکوفایی مبحث حقوق کودکان در جنبش های آزادی کودکان در اواخر دهه 1960 و 1970 بود. عدم انسجام در این حوزه تفکر همراه بود، با از قلم انداختن تفاوت های مطرح و بجا میان کودکان و بزرگسالان، درگیر شدن فلسفه تحلیلی تعلیم و تربیت در نپذیرفتن وظایف وکارهای قدیمی مکتب فلسفی اش، رشد ناگهانی آشفتگی مفهومی و غیره. یکباره این مشکلات برای رضایت خاطر عده ای از برنامه ها و دستور کار جلسات حذف شدند. اما این مطلب بیانگر نابودی موضوع حقوق کودکان نیست. همان گونه که می دانیم، این ادعا که کودکان حق تعلیم و تربیت را دارند به مباحثی منجر می شود، که نشانه ای از متوقف شدن در آن ها وجود ندارد؛ درباره این مطلب که تعلیم و تربیت باید بر چه موضوعی پافشاری کند، یعنی این که آموزش حول چه محوری باشد و اینکه چه کسی باید این حق را داشته باشد محتوای آن را مشخص کند وبسیاری مسائل دیگر در این زمینه، وزنه را به سود مسئله تعلیم و تربیت به نسبت حقوق کودکان سنگین تر می کند. این روشن است که چگونه مفهوم حقوق کودک در کلیت خود با مفاهیمی همچون قانون، اخلاقیات، اجبار، آسایش، آزادی یا لیبرالیسم در ارتباط است.
۲-۱ بیان مسئله
تحقیق و بررسی حقوق کودکان در حوزه ی تعلیم و تربیت منجر به تحقیقات بسیار عمیقی در این حوزه شده است، هم اکنون در زمینه مبحث اهداف تعلیم و تربیت، همچون سایر مفاهیم و مسائل مرتبط در این حوزه ارتباط ناگسستنی با حقوق کودک برقرار است. به این شیوه باید توجه به حقوق کودک به عنوان مقوله ای مورد توجه قرار گیردکه منجر به تغییراتی در حوزه تعلیم و تربیت شود. بیشتر نوشته های معاصر حول محور مفاهیمی همچون؛ ارتقای خودمختاری[1]، ارتباط آن با رفاه و آسایش[2]، ارتباطات آن با تعلیم و تربیت اخلاقی، طبیعت اخلاقیات و موقعیت قوانین و فضیلت ها در محدوده آن می باشد. همچنین مفاهیمی مانند دموکراسی لیبرال، شهروندی، تکثرگرایی فرهنگی، عضویت در اجتماع و ملیت، که در میان سایر مفاهیم مکانشان را در این شبکه از پیوندها یافته اند، به صورت فعالی در جهت دهی و تولید اهداف تربیتی، روش های تربیتی و در مجموع فعالیت های تربیتی مؤثر بوده اند. فهم ارتباط این ایده ها و ایده های دیگر قسمت عظیمی از محتوای فلسفه تعلیم و تربیت معاصر را در سنت فلسفی تشکیل می دهد. یکی از مسیرها به سوی این شبکه پیچیده از طریق تفکرات مرتبط با حقوق کودک در تعلیم و تربیت می باشد (هیتینگ و وایت، 2001).
در ادامه مسائلی مورد بررسی قرار می گیرد تا به نوعی بتواند در جهت روشن ترکردن هر چه بیشتر دغدغه ذهنی در این حوزه قدم بردارد؛ کودک یا صغیر در اصطلاح حقوقی به کسی گفته می‌شود که از نظر سن به نمو جسمی و روحی لازم برای زندگی اجتماعی نرسیده باشد، چون حیات واقعی با تولد شروع می‌شود بنابراین دوران کودکی هم با تولد آغاز می‌گردد. ماده 956 قانون مدنی مقرر می‌دارد: «اهلیت برای دارا بودن حقوق، با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام می‌شود». اما نباید فراموش کرد که کودک قبل از آنکه متولد شود، یعنی در دوران جنینی نیز دارای حیات است و بدین جهت شایسته است که مورد حمایت قرار گیرد. بدین اعتبار شاید بتوان ادعا کرد که شروع کودکی در واقع از تاریخ انعقاد نطفه می‌باشد، زیرا از این زمان است که
