فهرست منابع 129
الف: منابع فارسی 129
ب: منابع عربی 132
ج: منابع انگلیسی 134
علائم و اختصارات
مقدمه
الف) بیان موضوع:
لزوم فعالیت اقتصادی در زندگی بشر به عنوان عاملی که در تامین معیشت وی نقش حیاتی دارد، انکارناپذیر است. اما امری که ممکن است وی را در این فرآیند آزرده سازد، عدم ایفای وظایف اجتماعی و تعهداتی (قراردادی یا غیر قراردادی) است که افراد در اجتماع یا به واسطه قانون یا قرار داد و یا عرف در مقابل یکدیگر دارند. زندگی اجتماعی صحنه تبادل ضرر و منفعت است به طوری که هر جا کسی نفعی میبرد، در مقابل سبب ورود زیان به دیگران میگردد. اما همه این ضررها لزوماً قابل جبران نیستند، چرا که برخی ضررهایی که به افراد تحمیل میشوند، لازمه زندگی اجتماعی است.
در واقع هدف و رسالت حقوق مسئولیت مدنی، جبران ضررهای ناروا و بازگرداندن وضع زیاندیده به حالت قبل از متحمل شدن خسارت است. از منظر حقوق مسئولیت مدنی، ضرر ناروا دارای شرایطی است که شرط ضرر مستقیم یکی از این شرایط میباشد. به این معنا که افراد در مقابل ضررهایی مسئولیت دارند که مستقیماً از عمل آنها بوجود آمدهباشد.
ب) تبیین جایگاه موضوع:
همانگونه که بیان شد، ضرری قابل جبران است و حقوق مسئولیت مدنی از زیاندیده به خاطر متحمل شدن آن حمایت می کند، که ناروا باشد. یکی از شرایط ضرر ناروا که دراین پایان نامه مورد بررسی قرار میگیرد، مستقیم بودن ضرر است که هم در مسئولیت قراردادی و هم در مسئولیت غیر قراردادی، محل گفتگو میباشد.
در این خصوص، در حقوق مدنی ایران، هیچگونه متنی که به طور صریح دلالت بر وجود این شرط برای جبران خسارت باشد یافت نمی شود.
مهمترین متن قانونی که از شرط مستقیم بودن ضرر سخن رانده، ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی میباشد. همچنین ماده ۴ آئیننامه قانون بیمه اجباری به این مطلب اشاره دارد. لازم به ذکر است، ماده ۱۱۵۱ قانون مدنی فرانسه صریحاً این شرط را برای جبران خسارت ضروری دانستهاست.
ج) ضرورت و اهمیت موضوع:
در مسئولیت مدنی، شرط ضرر مستقیم به صورت گستردهای به عنوان یکی از شیوه های محدودنمودن جبران خسارات مورد استفاده قرار گرفتهاست و در حقوق داخلی کشورها دارای شهرت بسزایی میباشد.
از سوی دیگر گستره این معیار به همین عرصه حقوق داخلی ختم نشده بلکه در عرصه بین المللی در تدوین قراردادها و میثاقهای بین المللی مورد استفاده قرار گرفتهاست و حقوقدانان را بر آن داشتهاست تا از این معیار، به مثابه ابزار و راهکارهای بین المللی در جهت جبران خسارت به میزان عادلانه و متعارف، بهره ببرند. بنابراین تبیین شرط مستقیم بودن ضرر بهعنوان یکی از شرایط مسئولیت مدنی و تعیین جایگاه دقیق آن سبب میشود تا دعاوی مسئولیت مدنی با دقت بیشتری مورد بررسی قرارگرفته و راه حل عادلانه و منطقی تری برای حل و فصل این گونه دعاوی ارائهدهد.
د) هدف پژوهش:
پژوهش حاضر از این جهت که به تعریف ضرر مستقیم و غیر مستقیم می پردازد و در پی یافتن مبنا و معیاری برای مستثیم بودن ضرر میباشد، در عمل می تواند در تعیین رویه قابل اتکاء در نظام قانونگذاری ایران مورد استفاده قرارگیرد. پس به طور خلاصه بیان مفهوم مستقیم بودن ضرر و تشخیص معیار و مبنای مستقیم بودن ضرر و ارتباط این شرط با رابطه سببیت و همچنین قابلیت پیش بینی ضرر مورد بررسی قرار میگیرد.
هـ) پیشینه تحقیق:
در ارتباط با پیشینه شرط ضرر مستقیم در ایران در برخی از کتب و مقالات مربوط به مسئولیت مدنی در حد تعریف و به طور مختصر اشارهشده. لیکن با توجه به گستردگی ابعاد موضوع و اینکه شرایط و آثار و چگونگی ارتباط آن با سایر ارکان مسئولیت مدنی در کتب یا مقالهای، به طور اختصاصی مورد بررسی قرار نگرفتهاست، در این نوشتار به بررسی دقیقتر این شرط پرداخته میگردد.
و) سوالات پژوهش:
۱- مفهوم مستقیم بودن ضرر چیست؟
۲- معیار و مبنای ضرر مستقیم چیست؟
۳- رابطه مستقیم بودن ضرر با سببیت چیست؟
۴- رابطه مستقیم بودن ضرر با ضررهای قابل پیش بینی چیست؟
۵- آیا در همه شرایط برای تحقق مسئولیت مدنی، وجود این شرط ضروری است؟
ت) روش پژوهش:
در این پژوهش علاوهبر بهره گیری از منابع مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با موضوع، اعم از داخلی و خارجی و مقالات و کتبی که به این قاعده اشاره داشتهاند، به مورادی از آراء قضائی و رویههای جاری در محاکم نیز اشاره شدهاست.
ن) فرآیند تحقیق:
رساله حاضر مشتمل بر سه فصل است که به شرح آن میپردازیم.
در فصل اول، برای آمادهنمودن زمینه ورود به بحث ضرر مستقیم، به طور کلی در خصوص مسئولیت مدنی و ارکان سه گانه آن و شرایط پدید آمدن مسئولیت مدنی بحث نمودهایم.
در فصل دوم، که شاهبیت پایان نامه حاضر را تشکیل میدهد، به طور تخصصی وارد موضوع ضرر بلاواسطه شدهایم و مطالب گفتهشده در سطور پیشین این مقدمه در خصوص ضرر مستقیم و غیرمستقیم و . را مورد بررسی قرار دادهایم.
