دانشگاه مازندران
دانشکده علوم انسانی و اجتماعی
پایان نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته علوم تربیتی
گرایش تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش
موضوع:
تحلیل محتوایی مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم وکاربردهای آن در طراحی یک نظام تربیتی آموزشی
استاد راهنما:
دکتر: حجت صفار حیدری
استاد مشاور:
دکتر: مهدی خبازی
زمستان 93
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
چکیده:
این پژوهش به منظور تحلیل محتوای مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم و با هدف ارائه یک مدل از نظام اخلاقی تربیتی آموزشی بر اساس مفاهیم اخلاقی قرآن انجام گرفته است.
در این مطالعه برای بررسی دادهها از روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی استفاده شده است و سپس به روش کمی تفکیک و دسته بندی آیات، سنجش فراوانی واژگان کلیدی انجام شده است و با فن تحلیل محتوای کیفی مضامین و مفاهیم، نقاط تمرکز و جهت گیری هر کدام از عبارات و آیات با بهره گرفتن از تفسیر المیزان استخراج شده است.
یافتههای تحقیق نشان میدهد قرآن کریم به همه ی ابعاد اخلاق فردی، اجتماعی و زیست محیطی توجه دارد، بنابراین برای دستیابی به اخلاقی صحیح و کارآمد، می توان از قرآن کریم الگو گرفت و همچنین اخلاقی کردن انسان ها از دغدغههای اصلی هر نظام تربیتی و آموزشی است. بهتر است که تربیت اخلاقی متناسب با اهداف، مبانی و روش های برگرفته از دین مبین اسلام عرضه گردد که اصلی ترین هدف تربیتی آن قرب به خدا می باشد و مطابق با این آموزه ها، مبانی توحید، فطرت، اختیار، معرفتپذیری انسان تبیین گردید و با توجه به این مبانی روش های تربیتی تعیین شده شامل: روش حبّ عبودی، روش موعظه و نصیحت، روش الگوسازی با بیان داستان و مثال، روش پرسش و پاسخ، امر به معروف و نهی از منکر، روش مواجه شدن با نتایج اعمال، روش تکلیف به اندازه توان، روش ایجاد انگیزه، روش تفکر و مطالعه، روش تشویق و تنبیه می باشد.
نتایج تحقیق حاکی از آن است که با توجه به بیشتر و گستردهتر شدن موانع، راه تربیت اخلاقی مشکل تر شده است که با الگوگیری از مفاهیم اخلاقی قرآن و اجرای راهکارهای درست تربیتی آن میتوان به اهداف متعالی تربیت اخلاقی دستیافت.
واژگان کلیدی: مضامین اخلاقی، قرآن کریم، نظام تربیتی اخلاقی
فهرست
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1.1 مقدمه 3
2.1 بیان مساله. 3
3.1 اهمیت و ضرورت مساله 6
4.1 اهداف تحقیق. 7
5.1 سوالات تحقیق. 7
6.1 تعریف اصطلاحات. 8
1.6.1 اخلاق. 8
2.6.1 قرآن 8
3.6.1 تربیت. 8
4.6.1 نظام تربیتی 8
5.6.1 تربیت اخلاقی 9
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
1.2 مقدمه . 11
2.2 تعریف مفهوم اخلاق 11
3.2 دیدگاه ها و مکاتب موجود در مورد اخلاق 12
3.2. 1 اخلاق توصیفى 12
3.2. 2 اخلاق هنجارى یا دستورى 13
3.2. 2. 1 دیدگاهها و نظریات غایتگرایانه 14
3.2. 2. 1.1کورتالیسم . 14
3.2. 2. 1.2 اپیکوریسم. 15
3.2. 2. 1.3مکتب جرمی بنتام. 15
3.2. 2. 1.4مکتب استوارت میل 16
3.2. 2. 1.5مکتب کمال گرایی فریدریش نیچه. 16
3.2. 2. 2 دیدگاهها و نظریات وظیفهگرایانه. 17
3.2. 2. 2. 1 مکتب کانت. 17
3.2. 3 فرا اخلاق 17
3.2. 3 .1 طبیعتگرایی اخلاقی 18
3.2. 3 .2 غیرطبیعتگرایی اخلاقی (یا شهودگرایی) 18
3.2. 3 .3 غیر شناختگرایی اخلاقی (یاعاطفهگرایى). 19
4.2 دیدگاه صاحب نظران در مورد اخلاق. 19
5.2 دیدگاه صاحب نظران مسلمان راجع به اخلاق. 21
- 6 اخلاق دینی، دین، پشتوانه اخلاق 25
- 7 نظام تربیتی اخلاق قرآنی. 26
8.2 پیشینه تحقیق. 28
1.8.2 پژوهشهای انجام شده در داخل کشور. 28
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
1.3 مقدمه 32
2.3 روش شناسی تحقیق 32
3.3 جامعه آماری و نمونه 33
3 .4 ابزار جمعآوری دادهها. 33
- 5 روش تجزیه و تحلیل دادهها 34
فصل چهارم: یافتههای تحقیق
1.4 .مقدمه . 36
2.4 پرسش اول تحقیق 37
2.4. 1 مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کدامند؟ 37
1.2.4. 1 اخلاق فردی. 37
1.1.1.2.4 خودشناسی . 37
2.1.1.2.4 کار و تلاش . 44
3.1.1.2.4 سلامت جسم و تن 47
1.2.4. 2 اخلاق اجتماعی 50