تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش
(گرایش تعلیم و تربیت دینی )
بررسی مبانی و آثار تربیتی حج از منظر قرآن و روایات
استاد راهنما : دکتر سعید بهشتی
استاد مشاور : دکتر محمد حسن آموزگار
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مندرجات
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسأله. 3
1-3- اهمیت تحقیق 5
1-4- اهداف تحقیق 6
1-5- سؤالات تحقیق 6
1-6- تعریف اصطلاحات. 7
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه ی تحقیق
2-1-مقدمه. 8
2-2- بخش اول: مبانی نظری 9
مفاهیم لغوی حج. 9
مفاهیم اصطلاحی حج. 10
ویژگی های کعبه 11
الف) نخستین خانه 11
ب) خانه مبارک. 11
ج)هدایت عمومی وهمگانی. 12
د)بیت عتیق. 12
ه)ملجأ ومرجع مردم 14
مفهوم نیت و عمل خالص از منظر امام صادق 14
حج و قصد قربت 15
پاداش قصد قربت در حج. 15
تلبیه. 16
طواف. 16
مفهوم طواف 16
پیشینه طواف 16
شباهت طواف و نماز 18
تفاوت نماز و طواف 18
رسیدگی به حاجت مؤمن ،مجوز قطع طواف 19
حجر الاسود. 19
مقام ابراهیم 20
الف) مفهوم مقام 20
ب) ویژگی های حضرت ابراهیم. 20
زمزم. 21
پیشینه چاه زمزم 21
صفا و مروه. 22
راز تسمیه صفا و مروه 22
عرفات. 22
الف) راز تسمیه این سرزمین به عرفات 22
ب) آمرزش گناهان در عرفات 23
مشعر. 24
راز تسمیه مشعر. 24
منا 25
راز تسمیه منا 25
اعمال منا 25
1) رمی جمره 25
2) قربانی. 26
3) تقصیر. 26
2-3- بخش دوم: پیشینه پژوهش 28
2-3-1- پایان نامه ها 28
2-3-2- مقاله ها 30
جمع بندی و نتیجه گیری. 32
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- مقدمه. 34
الف)نوع تحقیق 35
3-2- نوع تحقیق 35
3-2-1- تحقیقات بنیادی. 35
3-2-2- تحقیقات کاربردی. 35
3-3- روش تحقیق 36
تحقیقات توصیفی. 36
3-4- روش گردآوری اطلاعات. 37
3-5- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات. 38
فصل چهارم: یافته های تحقیق
4-1- مقدمه. 39
4-2- بخش اول: بررسی سؤال اول تحقیق 41
مفهوم حج از منظر قرآن و روایات چیست؟ 41
4-3- بخش دوم: بررسی سؤال دوم تحقیق 42
مبانی انسان شناختی حج از منظر قرآن و روایات چیست؟ 42
مفهوم مبانی تعلیم و تربیت. 42
مبانی تربیت دینی 42
مبانی انسان شناسی 42
الف) پرستش گری. 43
ارتباط پرستش گری با برنامه ی تربیتی حج. 43
ب) عقل ورزی. 44
ارتباط عقل ورزی با برنامه ی تربیتی حج. 45
ج) حقیقت جویی. 45
ارتباط حقیقت جویی با برنامه ی تربیتی حج. 46
د) اجتماع گرایی. 46
ارتباط اجتماع گرایی با برنامه ی تربیتی حج. 46
ه) مسؤولیت پذیری. 47
ارتباط مسئولیت پذیری با برنامه ی تربیتی حج. 47
و)کمال گرایی. 48
ارتباط کمال گرایی با برنامه ی تربیتی حج. 48
4-4- بخش سوم : بررسی سؤال سوم تحقیق 49
اسرار تشریع حج از منظر قرآن و روایات چیست؟ 49
4-4-1- سرّ عام حج 49
4-4-2- اسرار مناسک حج 50
نیت 51
غسل احرام 52
احرام 53
سرّ احرام از منظر امام سجاد 53
سرّ احرام از منظرامام صادق(ع) 53
سرّاحرام ازمنظر امام رضا(ع) 54
سرّ در آوردن لباس دوخته و پوشیدن لباس غیر دوخته 54
محرّمات احرام و اسرار آن. 55
تلبیه 57
حکمت تشریع تلبیه ازمنظرامام صادق(ع) 57
طواف 59
الف) طواف نشانه محوریت کعبه 59
ب) حجرالاسود نقطه شروع طواف 59
ج) طواف جلوه ای ازهمبستگی ای مردم 59
د) طواف بین مرزتوحید و ولایت 60
ه) سرّ هفت شوط طواف 61
سرّاستلام حجرالاسود 63
مقام ابراهیم(ع) 64
سرّنماز در مقام ابراهیم(ع) 64
مقام ومسئولیت پذیری. 64
مقام والگوبرداری از ابراهیم(ع) 64
مقام وبه جاآوردن نماز شکر. 65
زمزم 65
سرّ نوشیدن آب زمزم ازمنظر امامان معصوم(ع) 65
سعی صفا و مروه 65
سرّ سعی بین صفا و مروه 65
1.سعی و امید. 65
2.سعی و ترازوی اعمال. 66
- سعی و توحید ناب 66
4.سعی و غلبه بر نفس اماره 66
5.سعی و ازمیان رفتن کبر و غرور 66
6.سعی وتلاش برای راندن شیطان. 67
7.سعی جلوه ای ازخوف و رجاء 67
- سعی، رمز تلاش درصحنه زندگی. 68
عرفات 69
سرّوقوف 69
اسرارعرفات از زبان امام سجاد(ع) 70
عرفات و امر به معروف و نهی از منکر. 71
عرفات و رهایی از خودبینی. 71
مشعر( سرزمین درک و شعور) 72
تقوا عامل برتری مردم 72
سرّ وقوف در مشعر از منظر امام سجاد(ع) 73
اسرار مشعرالحرام 73
منا 74
الف) سرّمنا از منظرامام صادق(ع) 74
ب) سرّمنا از منظر امام سجاد(ع) 74
رمی جمرات 75
سرّ رمی جمرات 75
سرّ تعدّد عقبات 77
سرّ هفت سنگ. 77
قربانی. 78
هدف اصلی در قربانی. 78
1.گذشت از مال در راه خدا 78
2.حفظ شعائر الهی. 78
3.سیر کردن گرسنه ها 78
4.تقوا 79
5.شکرحضرت حق. 79
سرّ قربانی از منظر امام صادق(ع) 80
ابعاد فلسفه قربانی. 80
مفهوم واژه تفث 81
دیدار با امام ،مفهوم حقیقی واژه تفث 81
حلق و تقصیر. 81
اسرار حلق و تقصیر. 81
طواف آخر. 83
سرّطواف آخر. 83
4-5- جمع بندی و نتیجه گیری 85
4-6- بخش چهارم : بررسی سؤال چهارم تحقیق 87
آثار تربیتی مطلوب حج از منظر قرآن و روایات چیست؟ 87
4-6-1- آثار تربیتی حج از حیث ارتباط انسان با خدا 89
الف)خداشناسی. 89
خداشناسی درعرفات 90
ب)پرورش خوف و رجا 91
4-6-2- آثار تربیتی حج از حیث ارتباط انسان با خود 95
الف) پرورش نیروی تفکر. 95
ب)خود شناسی. 97
ج) خود سازی. 99
د) قطع تعلقات دنیوی. 100
4-6-3- اثر تربیتی حج از حیث ارتباط با دیگران. 103
الف) وحدت امت اسلامی در حج. 105
ب) مساوات مردمی در حج. 105
ج) خوش خلقی در حج. 106
د) همکاری و تعاون در حج. 106
ه) حفظ زبان. 106
4-6-4- اثر تربیتی حج از حیث ارتباط انسان با جهان هستی. 107
الف) شناخت طبیعت به عنوان مظهر حق. 107
ب)استفاده ی بهینه از داشته های تکوینی. 108
4-7- بخش پنجم : بررسی سؤال پنجم تحقیق. 110
از منظرقرآن و روایات ،علل عدم تحقق آثار تربیتی حج در شماری از حجاج چیست؟ 110
الف) علل فکری. 110
1.عدم آشنایی با اسرار عبادت ها و دستورهای دینی. 110
2.غفلت از تاریخ گذشته ی مسلمانان. 111
3.عدم آگاهی از مناسک حج. 112
4.عدم تسلیم در مناسک حج. 113
5.توجه به غیر صاحب البیت 113
ب)علل عملی. 114
1.عدم رعایت تقوا قبل و بعد از سفرحج. 114
2.تبدیل حج به سفر سیاحتی و تجارتی. 115
3 .روی آوری به فرنگی مآبی. 115
4.سستی و کاهلی در طول سفر حج. 116
جمع بندی و نتیجه گیری. 116
فصل پنجم: خلاصه ی نتایج
5-1- مقدمه. 119
