جدول ۴-12: همبستگی اسپیرمن بین متغیرهای برنامه ریزی منابع سازمان و کیفیت عملکرد شرکت گاز.91
جدول ۴-13: همبستگی اسپیرمن بین متغیرهای استفاده از اینترنت و افزایش کیفیت عملکرد شرکت گاز92
جدول ۴-14: همبستگی اسپیرمن بین متغیرهای استفاده از فناوری اطلاعات و کیفیت عملکرد شرکت گاز93
جدول شماره 4-15: نتایج آزمون رگرسیون خطی ساده بین متغیرهای پژوهش.94
جدول4-16: نتایج تحلیل فرضیه های پژوهش با بهره گرفتن از تبیین اثرات متغیرها95
فهرست اشکال
عنوان شماره صفحه
شکل 1-2: مرحل مختلف انجام پژوهش9
شکل 2-1: پنج مدل نشان دهنده شبکه ارتباطی داخل گروه های ارتباطات سازمانی36
شکل 2-5: مدل مفهومی پژوهش: نحوه تأثیرگذاری فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان.56
شکل 2-2: وضعیت ساختار سازمان پیش و پس از بکارگیری IS/IT.37
شکل 2-3: وضعیت ساختار سازمان پس از نهادینه شدنIS/IT37
شکل 2-4: منشور عملکرد کنرلی و نیلی، 200053
شکل 2-5: چارچوب خرد- کلان اندازه گیری عملکرد .منبع: روس و پوتریل، 2003.54
شکل 2-6: مدل تعالی بنیاد مدیریت کیفیت اروپا(E.F.Q.M). منبع: رمضان و همکاران، 2013.58
شکل 2-7: اثرات فناوری اطلاعات بر کیفیت عملکرد سازمان های تولیدی.حسینی و همکاران، 139267
شکل 2-8: روند تهیه مدل مفهومی و استنتاج آن.77
شکل 3-1: تشریح قسمتهای طیف لیکرت و اساس امتیازبندی سنجش نظرات69
شکل 3-2 : جمعبندی ارزشهای طیف لیکرت و تبدیل به مقیاس فاصلهای70
شکل 3-3: رابطه آماری آلفای کرونباخ برای محاسبه پایایی ابزار تحقیق.70
شکل 3-4: فرمول تعیین حجم نمونه کوکران برای جامعه متناهی73
شکل 3-5: مدل روش شناسی تحقیق.74
شکل 4-1: ضرایب رگرسیونی غیر استاندارد مدل پیشنهادی پژوهش96
شکل 4-2: ضرایب رگرسیونی استاندارد مدل پیشنهادی پژوهش97
فهرست نمودارها
عنوان شماره صفحه
نمودار 4-1: مقایسه جنسیت اعضای جامعه مورد مطالعه.78
نمودار 4-2: مقایسه سطح تحصیلات اعضای جامعه مورد مطالعه79
نمودار 4-3: مقایسه میزان سابقه کاری اعضای جامعه مورد مطالعه80
نمودار 4-4: نحوه ارتباط کارکنان شرکت گاز با فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی81
نمودار 4-5: درصد استفاده شرکت گاز از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی.82
چکیده
پژوهشگران مطالعات IT در جریان استفاده از فناوری اطلاعات در سازمان اظهار کردهاند که هر گونه ابزار فناوری اطلاعات که بتواند در جهت ممانعت از به هدر رفتن منابع سازمان کمک کند و در عین حال سازمان را در جهت حرکت از حالت تابع گرایی سنتی به سمت فرآیندگرایی یاری کند، می تواند در بهبود روشها و افزایش بهرهوری منابع سازمان موثر واقع شود. در این ارتباط پژوهش حاضر با مطالعات اکتشافی اولیه به انتخاب سه ابزار تبادل الکترونیکی داده، برنامه ریزی منابع سازمان و استفاده از کامپیوتر و اینترنت، بعنوان ابزارهای اصلی فناوری اطلاعات در شرکت گاز لرستان دست زد تا بر اساس آن به این سوأل پاسخ دهد که بین استفاده از فناوری اطلاعات و کیفیت عملکرد شرکت گاز رابطه معناداری وجود دارد؟. روش تحقیق این پژوهش بصورت توصیفی- همبستگی و زمینه یابی است که به لحاظ قابلیت اجرایی از نوع کاربردی میباشد. به لحاظ گردآوری اطلاعات اولیه در زمره مطالعات پیمایشی قرار دارد و اطلاعات با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه پژوهشگر ساخته گردآوری شدند که دارای 36 سوأل بود. جامعه آماری کارکنان شرکت گاز استان لرستان بودند که با این فناوریها در ارتباط هستند (320) که از این میان حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 106 نفر بصورت تصادفی طبقهای ساده انتخاب گردیدند. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزارهای مورد نیاز از جمله Spss 21 و Amos graphic بود. نتایج تحلیل فرضیات با آزمونهای اماری نشان دهنده وجود رابطه معنادار بین متغیرهای مورد بررسی، و همچنین اثرگذاری آنها بود؛ به طوریکه نتایج برازش مدل پیشنهادی پژوهش نیز تصدیق کننده این نتایج بود و در این راستا فرضیه های پژوهش با اطمینان آماری 99% مورد تأیید قرار گرفتند. در نهایت نتایج پژوهش نشان داد که ابزار برنامهریز منابع سازمان بیشترین اثرات را بر کیفیت عملکرد شرکت گاز داشته که دلیل آن را میتوان این امر دانست که این ابزار یک فناوری اطلاعاتی زیرساختی در شرکت گاز محسوب میشود.
واژگان کلیدی: کیفیت عملکرد، فناوری اطلاعات، تبادل الکترونیکی داده، برنامه ریزی منابع سازمان، اینترنت شرکت گاز.
فصل اول:
کلیات پژوهش
1-1- مقدمه
چالشهای فزاینده محیطی به شکل قابل ملاحظهای کسب و کار را تحت تأثیر قرار داده است. چالشهایی مانند تغییرات سریع، ظهور اینترنت، تنوع نیروی کار، جهانی سازی، تغییر در قوانین و مقررات، کمبود مهارتهای مورد نیاز و ظهور بخشهای خدماتی نه تنها ساختارهای سازمانی را تحت تأثیر قرار دادهاند، بلکه ماهیت و نقش همه بخشهای کسب و کار را نیز تحت تأثیر قرار دادهاند (ساعدی، 1388: 69؛ گومز و همکاران، 2001: 131). این چالشها سازمانها را مجبور ساخته است که از دو تسهیل کننده برای افزایش قدرت رقابتی خود استفاده کنند: مدیریت منابع انسانی و فناوری اطلاعات (نووه و همکاران، 2005). فناوری اطلاعات از زمان ظهور خود، به واسطه تأثیر عمیقی که بر اکثر جنبههای کسب وکار گذاشته است، نقشی انکارناپذیر در اقتصاد جهانی ایفا می کند. اسلیزر، ونتلینگ و کیود (2002) بیان کردهاند، حوزه کار و رشد سریع فناوری اطلاعات بیانگر اهمیت بالای آن است. اگرچه برخی از پژوهشگران بر این باور هستند که توسعههای اخیر اقتصادی نمایانگر این است که آینده خوبی در انتظار فناوری اطلاعات است، بسیاری دیگر از این پژوهشگران اعتقاد دارند که سرمایهگذاریها در فناوری اطلاعات به موازات اینکه کشورهای در حال توسعه اقتصاد خود را توسعه می دهند، افزایش خواهد یافت (اسلیزر و همکاران، 2002).
بسیاری از متخصصان فناوری اطلاعات براین باورند که تنها بخشی از اطلاعات سازمان در فرآیندهای تصمیم گیری مورد استفاده قرار میگیرد و بسیاری از آنها به علت فقدان متخصصان فن همچنان بی استفاده باقی می ماند. از اینرو هر ابزار فناوری اطلاعات که بتواند به سازمان در جهت ممانعت از به هدر رفتن ارزشمندترین منابع آن کمک نماید و در عین حال سازمان را در جهت حرکت از حالت تابع گرایی سنتی به سمت فرآیندگرایی یاری کند، می تواند در بهبود روش ها و افزایش بهرهوری منابع سازمان موثر واقع شود(لین و همکاران[1]، 2011). قابلیتهای شرکتها از نظر فناوری اطلاعات در پردازش اطلاعات ورودی، میزان شناخت را افزایش داده و سرمایههایی فکری[2] ایجاد می کند که شرکتها را قادر به تصمیمات خردمندانهتر و انجام اقدامات اثربخش مینماید. چنین قابلیتهایی نشان دهنده میزان پیچیدگی شرکتها در استفاده از فناوری اطلاعات برای حمایت از به اشتراکگذاری اطلاعات در درون شرکتها، پردازش اطلاعات ورودی و بهره برداری از دانش در راستای تولید خروجیهایی ارزشمند برای بهبود عملکرد هستند(لای و همکاران[3]، 2008). با توجه به آگاهی از قابلیت های بسیار بالای فناوری اطلاعات و ارتباطات، در این پژوهش به بررسی آثار استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کیفیت عملکرد سازمان (شرکت گاز استان لرستان) پرداخته میشود.
1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش
در مقدمه و بیان مسئله پژوهش به اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارتقای جایگاه سازمان پرداخته شد. در ادامه به ضرورت های انجام تحقیق حاضر اشاره شده است:
ضرورت توجه به تکنولوژیهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت نفت و گاز و خصوصاً شرکت گاز استان لرستان که بصورت مستقیم و غیر مستقیم با کاربردهای تجاری، صنعتی، خانگی و غیره در ارتباط میباشد؛
ورود به دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات و لزوم استفاده روز افزون از این تکنولوژیها برای رهبری مدیریت نوین سازمان بر پایه مدیریت استراتژیک (SIT)؛
ارتقاء سطح آگاهی کارکنان، افزایش بهرهوری در سازمان، ارتقاء عملکرد سازمان و تحدید مرزهای جدید شرکت گاز استان بر پایه مدیریت نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دستیابی به بازارهای بزرگ؛
ضرورت توجه به ارزیابی و ارزشیابی در تمامی مراحل و قسمتهای چارت سازمانی شرکت گاز استان لرستان برای برطرف کردن نقاط ضعف و از بین بردن تهدیدهای سازمانی.
1-3- اهداف پژوهش
در بررسی بیان مسئله و ضرورت پژوهش مشخص شد که مسئله اساسی پیش روی پژوهش حاضر بررسی اثرات استفاده از فنون و روش های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات با کیفیت عملکرد سازمان در شرکت گاز استان لرستان میباشد. بنابراین هدف اصلی پیش روی پژوهش حاضر به صورت ذیل مطرح میشود:
1-4-1- هدف اصلی پژوهش
شناسایی اثرات استفاده از روشها و فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطاتی بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان لرستان.
اهداف کاربردی پژوهش:
شناسایی اثرات استفاده از تبادل الکترونیکی داده بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان لرستان.
شناسایی اثرات استفاده از برنامه ریزی منابع سازمان بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان لرستان.
شناسایی اثرات استفاده از کامپیوتر و اینترنت بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان لرستان.
1-4- فرضیه های پژوهش
به منظور بهبود مستمر کیفیت، مدیریت نیازمند بازخوردهای حاصل از شاخصهای کیفیت عملکرد از قبیل ضایعات، دوباره کاریها و هزینه های کیفیت می باشد. بنابراین، دادههای مربوط به عملکرد را نه تنها باید جمعآوری نمود، بلکه باید آنها را منتقل نمود که این امر را میتوان با بهره گرفتن از سیستم های فناوری اطلاعات تسهیل نمود(چانگ[4]، 2006). بنابراین، میتوان انتظار داشت که تمامی ابزارهای فناوری اطلاعات (تبادل الکترونیکی داده ها، برنامه ریزی منابع سازمان و استفاده از کامپیوتر و اینترنت) از طریق جمعآوری و انتقال اطلاعات مربوط به کیفیت عملکرد به مدیریت سازمان کمک مینمایند. سانچز و مارتینز[5] (2011) نشان دادند که فناوری اطلاعات می تواند از طریق قابلیتهای[6] مدیریت کیفیت به طور غیر مستقیم بر عملکرد شرکت تأثیرگذار باشد. هیم و پنگ[7] (2010) با مطالعه 238 شرکت به این نتیجه رسیدند که استفاده از فناوری اطلاعات نه تنها بر ساختار شرکت، بلکه بر فعالیتها و در نتیجه بر عملکرد شرکت نیز تأثیر قابل ملاحظهای دارد. یانگ و همکاران[8](2009) با انجام مطالعهای تجربی، به بررسی پیش بینی کنندههای کیفیت عملکرد پرداخته و دریافتند که فناوری اطلاعات، ارتباطات اثربخش با عرضهکنندگان و مدیریت دانش مهمترین عوامل تعیینکننده کیفیت عملکرد شرکتها به شمار میروند. البدوی و کرامتی(1385) نیز تأثیر تعدیل کننده زیرساخت های سازمانی بر رابطه بین “کاربرد فناوری اطلاعات” و “ارتقاء عملکرد” در دویست شرکت را مورد بررسی قرار دادند. نتایج مطالعه این محققان نشان داد که تفویض اختیارات، تمرکززدایی، آموزش، کارگروهی، مدیریت فرآیند، تغییر در تعاملات با تأمین کنندگان، و راهبری نقش تعدیل کننده در رابطه بین به کارگیری فناوری اطلاعات و عملکرد شرکتها دارند. بر این اساس میتوان فرضیه های پژوهش را به شرح ذیل بیان نمود:
فرضیه اصلی پژوهش:
استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات چه اثراتی بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان لرستان دارد.
1-5-2- فرضیه های فرعی پژوهش:
فرضیه اول (H1): استفاده از تبادل الکترونیکی داده چه اثراتی بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان لرستان دارد.
فرضیه دوم (H2): استفاده از برنامه ریزی منابع سازمان چه اثراتی بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان دارد.
فرضیه سوم (H3): استفاده از کامپیوتر و اینترنت چه اثراتی بر کیفیت عملکرد شرکت گاز استان لرستان دارد.
پس از بررسی اولیه و مطالعه نظریات و ادبیات پیشین مرتبط با اثرات فناوری اطلاعات بر کیفیت عملکرد سازمان و ارتباط آن با شرکت گاز استان لرستان، برای درک بهتر رابطه متغیرهای اصلی پژوهش یعنی فناوری اطلاعات (شاخصهای تبادل الکترونیکی داده ها، برنامه ریزی منابع سازمان و استفاده از کامپیوتر و اینترنت) با کیفیت و عملکرد سازمان؛ البته با در نظر گرفتن جایگاه قرارگیری فرضیه های تدوین شده پژوهش، به ارائه مدل مفهومی برای پژوهش حاضر پرداخته شده است شکل 1-2.[1] . Lin and et al
[2] . Intelectual Capital(IC)
[3] . Lai and et al
[4] .Chang,
