برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده و استاد راهنما در سایت درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده و استاد راهنما موجود است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده 1
فصل اول : کلیات پژوهش
1-1- مقدمه. 3
1-2- بیان مسئله. 5
1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش 10
1-4- اهداف پژوهش 12
1-4-1- هدف اصلی. 12
1-4-2- اهداف فرعی. 12
1-5- فرضیه های پژوهش 12
1-5-1- فرضیه اصلی. 12
1-5-2- فرضیه های فرعی. 12
1-6- متغیرهای پژوهش 13
1-6-1- شناخت درمانی. 13
1-6-2- ذهن اگاهی. 13
1-6-3- استرس شغلی. 13
فصل دوم : ادبیات و پیشینه پژوهش
2-1- شناخت درمانی. 15
2-1-1- درآمدی بر شناخت درمانی. 15
2-1-2- انواع درمان از طریق شناخت درمانی. 17
2-1-3- روش های شناخت درمانی. 18
2-2- ذهن آگاهی. 25
2-2-1- درآمدی بر ذهن آگاهی. 25
2-2-2- خصوصیات ذهن آگاهی. 26
2-2-3- عناصر ذهن آگاهی. 30
2-2-4- تئوری های ذهن آگاهی. 33
2-3- استرس شغلی. 39
2-3-1- درآمدی بر استرس شغلی. 39
2-3-2- رویکرد هانس سلیه به استرس شغلی. 41
2-3-3- رویکرد هولمز و راهه به استرس شغلی. 43
2-3-4- رویکرد لازاروس به استرس شغلی. 45
2-3-5- رویکرد کان به استرس شغلی. 47
2-3-6- رویکرد وار در زمینه استرس شغلی. 49
2-4- پیشینه تحقیق. 52
فصل سوم : روش شناسی تحقیق
3-1- طرح تحقیق. 62
3-2- جامعه آماری 63
3-3- نمونه و روش نمونهگیری 63
3-4- ابزار اندازه گیری 63
فصل چهارم : استخراج و تحلیل داده‌های تجربی
مقدمه. 67
4-1- آمار توصیفی. 67
4-2- آمار استنباطی. 71
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
5-1- بحث و نتیجه‌گیری 77
5-2- محدودیت های تحقیق. 81
5-3- پیشنهادها 81
پیوست ها و ضمائم
پیوست ها وضمائم 84
منابع و مأخذ
منابع فارسی. 87
منابع لاتین. 90
چکیده
در این تحقیق به «بررسی اثر بخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن اگاهی بر استرس شغلی کارکنان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت » پرداخته شده و سؤال اصلی بدین ترتیب تدوین شده است که به چه میزان روش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر استرس شغلی کارکنان شرکت بهینهسازی مصرف سوخت مؤثر است؟ طرح پژوهش حاضر نیمهآزمایشی بوده که در حیطه تحقیقات آزمایشی جای میگیرد . جامعه تحقیق حاضر را تمامی کارکنان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت تشکیل می‌دهند که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی ، تعداد 120 نفر (60 نفر کنترل و 60 نفر آزمایش) به عنوان نمونه انتخاب شدند . در این تحقیق از پرسشنامه استرس شغلی کامکاری و همکاران (1381) که دارای روایی و اعتبار مطلوبی است ، به عنوان ابزار استفاده شده و در نهایت ، با بهره گرفتن از مدل آماری تحلیل کواریانس به آزمون سؤالهای تحقیق ارائه گردید ، یافته های تحقیق نشان داد که اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن اگاهی بر «استرس شغلی» در سطح 01/0=α معنیدار است و می‌توان از روش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن اگاهی بر « استرس شغلی » استفاده نمود . لازم به ذکر است ، از آنجایی که میزان شدت اثر 48/0 میباشد ، مطرح میشود که میزان تأثیر آموزش درمانی مبتنی بر ذهن اگاهی بر « استرس شغلی » در حد مطلوب است .
واژههای کلیدی: شناختدرمانی ، ذهن اگاهی، استرس شغلی.
مقدمه
امروزه در محیطهای کار هزینه بیماریهای مزمن مرتبط با کار در حال افزایش است که خود دلیلی آشکار برای وجود استرس شغلی میباشد. در دهههای اخیر ، مطالعات گوناگونی بر روی ارتباط بین کار، استرس و پیامدهای آن در شاغلان بخش سلامت انجام شده است . در این مطالعات موضوعاتی از قبیل بهرهوری، حوادث شغلی، غیبت از کار و افزایش آسیبهای جسمانی و ذهنی در گروههای مختلف شغلی مورد بررسی قرار گرفتهاند . از میان گروههای مختلف شغلی ، شاغلان بخش سلامت به ویژه آنهایی که در محیط بیمارستان مشغول به کار هستند ، استرس شغلی بالاتری را تجربه می کنند. در میان شاغلان بخش سلامت ، پرستاری به عنوان یکی از مشاغل با ریسک بالا برای خستگی و بیماری شناخته شده است. استرس شغلی منجر به کاهش خلاقیت ناخشنودی شغلی احساس بی کفایتی افسردگی و کاهش کیفیت مراقبت پرستاری می شود ( قانعی قشلاق و لیئی و رضایی 1392)
از سویی دیگر ، مطرح میشود که امروزه تحولات نوینی در علم روانشناسی به وجود آمده و موجب بروز تخصص‌های فزاینده‌ای گردیده که از جمله آنها می‌توان به بروز رشته‌های متفاوت روانشناسی کاربردی تأکید نمود . شاخه‌های متعددی که در تقسیم‌بندی انجمن روان‌شناسان آمریکا به عنوان رشته‌های تخصصی روانشناسی مطرح شده است ، به بهره‌گیری و استفاده از اصول و قوانین روان‌شناختی در رویارویی با جهان پیرامون معطوف است . این وضعیت منجر شده تا رشته‌های نوین علم روانشناسی، به عنوان رشته‌های کـاربردی تعریف شوند . برای مثال، روانشناسی مدیریت[1]، روانشناسی کارکنان[2] و روانشناسی مهندسی[3] از جمله رشته‌های کاربردی هستند که در طیف وسیع روانشناسی کار و سازمانی به وجود آمده‌اند. در روانشناسی کارکنان که به عنوان زیر مجموعه‌ای از رشته کاربردی روانشناسی کار و سازمانی شناخته میشود ، نیروی انسانی و شناسایی ویژگیهای روان‌شناختی کارکنان از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار است. در این رشته نوین، مباحثی از قبیل استرس شغلی، رضایتمندی شغلی و . مطرح گردیده که تلاش میشود تا با بهره گرفتن از شیوه‌های مدیریت راهبردی[4] بتوان زمینه مساعدی برای توسعه منابع انسانی فراهم ساخت. در حیطه روانشناسی کارکنان به وضعیت استرس شغلی و تأثیرات آن بر روی سلامت جسمانی و روانی کارکنان توجه ویژه‌ای مبذول می‌گردد.
همچنین ، ارتباط تنگاتنگی بین مدیریت راهبردی و روانشناسی کارکنان مشاهده میشود، زیرا تعامل پیچیده‌ای بین عوامل شغلی و عوامل فردی وجود دارد . در دنیای صنعتی حاضر ، براحتی نمی‌توان اثرات تکنولوژی و تولید انبوه را بر روی تن و روان کارکنان بررسی کرد . این تنیدگی تا بدانجا رسیده است که انسان ، بدون تعامل با محیطهای سازمانی و دنیای صنعتی ، موجودیت خود را باز نمی‌یابد . حتی برخی از نظریه‌پردازان فراتر از این رفته و معتقدند که هویت انسانی در پشت چهره اقتصاد ، فرهنگ سازمانها، مؤسسات تولیدی ، کارخانجات صنعتی و قرار میگیرد . با این وجود ، روان‌شناسان کارکنان اعتقاد دارند که باید دامنه جزئی‌نگری را افزایش داده و با دقت بیشتری به تعامل کارکنان و محیط شغلی‌شان پرداخته و جلوه‌گاه های متفاوتی را منعکس ساخت . در این رهگذر، شناسایی عوامل سازمانی و شغلی مخرب که بر کارکردهای زیستی ، روانی و اجتماعی افراد تأثیر می‌گذارند ، از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار میباشد ( بوگ و کوپر[5]، 2001 ).
هنگامیکه کارمندان با تقاضاهای محیطی متعددی روبرو می‌شوند و به دنبال برآورده نمودن نیازهای شغلی می‌باشند ، حداکثر تلاش خویش را نموده تا از این طریق بتوانند انطباق‌پذیری شغلی را فراهم سازند. در مواقعی که تقاضاهای شغلی فراتر از ویژگیهای شخصیتی و خزانه رفتاری فرد قرار می‌‌گیرند ، استرس شغلی به وجود می‌آید . اینگونه استرسهای شغلی طیف وسیعی از عوامل شغلی و سازمانی را در برگرفته و تأثیرات متفاوتی را بر روی کارکنان برجای می‌گذارند . از اینرو ، امروزه روان‌شناسان کارکنان به دنبال این می‌باشند که با شناسایی استرسهای شغلی از یک سو و بررسی ویژگیهای روان‌شناختی کارکنان از سوی دیگر، انطباق‌پذیری شغلی را به وجود آورند ؛ زیرا استرسهای شغلی عوارض مخربی را بر کارکردهای زیستی ، روانی و اجتماعی کارکنان بر جای میگذارد (کاهن و بییوسیر[6]، 2005).
به بیانی دیگر، استرس از پدیدههایی است که در جوامع امروزی و سازمانهای جدید به طور گستردهای بر جو سازمان روابط انسانها و بهداشت روانی آنها تاثیر میگذارد و بهرهوری را کاهش داده و سبب مشکلات رفتاری و تعارض در سازمان شده است . استرس عبارت است : از پاسخ انطباقی به شکل واکنش به وقایع یا موقعیتهای بیرونی فرد که سبب خواسته های روانی و جسمانی فوقالعاده از او میشود (باوندپور، 1392).
یکی از ویژگیهای انسان موفق کسب مهارتهای لازم برای مدیریت بر استرس خود است . با توجه به مشغله‌های مختلف روزمره ، نشخوارهای فکری مداوم و شرایط پر استرسی که پیرامون اکثریت افراد به ویژه در محیط کار وجود دارد ، اهمیت مدیریت کردن بر ذهن بیش از پیش نمایان میشود . برای مدیریت ذهن لازم است قوانین ذهن را به درستی شناخت و با مدیرت بر آن ، از حداکثر توانمندی ذهن بهره برد . ذهن آگاهی راهکاری موثر برای دستیابی به حداکثر توانمندی ذهن و مدیریت بر آن است (براون و راین[7]، 2013).
ذهن آگاهی یا حضور ذهن به معنای آگاهی از افکار، رفتار، هیجانات و انگیزهها است ؛ به طوری که بهتر بتوان آنها را مدیریت و تنظیم کرد . به عبارت دیگر، ذهنآگاهی به معنای توجه کردن به شیوهای خاص است. یعنی توجه و تمرکزی که سه عنصر «بودن در حال حاضر»، «هدفمند» و «بدون قضاوت» در آن دخالت دارد، این نوع توجه موجب افزایش آگاهی، شفافیت و وضوح و پذیرش واقعیت در حال حاضر میشود. حضور ذهن صحیح بدان معنا است که شخص آگاهی خود را از گذشته و آینده به حال حاضر معطوف میکند. زمانی که فرد در حال حاضر حضور داشته باشد ، واقعیت را با تمام جنبههای درونی و بیرونیاش میبیند و در مییابد که ذهن به دلیل قضاوت و تعبیر و تفسیرهایی که انجام میدهد، دائما در حال نشخوار و گفتگوی درونی است. از اینرو، در تحقیق حاضر به «بررسی اثربخشی شناختدرمانی مبتنی بر ذهن اگاهی بر استرس شغلی کارکنان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت» پرداخته شده است تا از این طریق بتوان تعیین نمود که به چه میزان شناختدرمانی مبتنی بر ذهن آگاهی می تواند در کاهش استرس مؤثر باشد .
1-2- بیان مسئله
ابهامات گوناگونی پیرامون اثرات ذهنآگاهی و استرس شغلی وجود دارد ، وقتی فرد در مییابد که ذهن دائما در حال تعبیر و تفسیر است ، قادر میشود با دقت بیشتری به افکار خود توجه کند و بدون بیزاری یا قضاوت آنها را مورد بررسی قرار دهد و علت وجود آنها را دریابد ، تمرین حضور ذهن این توانایی را به فرد میدهد که دریابد «افکار صرفا افکار هستند» و زمانی که میفهمد افکارش ممکن است حقیقت نداشته باشند ، راحتتر می تواند آنها را رها کند. انسان همواره پیامها یا صداهایی را از طریق ذهن استدلالی خود میشنود. بسیار مهم است که وی از پیامهایی که در طی فکر کردن از ذهن خود میشنود آگاه باشد ، درگیر افکارش نشود و بتواند آنها را رها کند.
علاوه بر این فرد با مشاهده دقیق واقعیت درونی خود درمییابد که خوشحالی، کیفیتی نیست که وابسته به عناصر بیرونی و تغییرات دنیای بیرون باشد و زمانی اتفاق میافتد که فرد
